ایران کوچینگ

IRANCOACHING

فهرست مطالب

فصل اول: مقدمه‌ای بر پزشکی از راه دور………………………………………………………. 7

فصل دوم: توسعه پزشکی از راه دور بر مبنای فناوری ارتباطات………………………. 17

2-1-  ارتباطات تلگرافی در پزشکی از راه دور……………………………………………………………….. 17

2-2-  ارتباطات رادیویی در پزشکی از راه دور……………………………………………………………….. 26

2-2-1- تشکیل خدمات پزشکی هوایی در استرالیا………………………………………………… 26

2-2-2- پزشکی از راه دور دریایی………………………………………………………………………….. 31

2-2-3- ارتباطات رادیویی در یادگیری و مدیریت پزشکی از راه دور…………………….. 47

2-2-4- ارتباطات رادیویی اضطراری توسط ایستگاه‌های رادیویی آماتور……………….. 49

2-3-  ارتباطات تلفنی در پزشکی از راه دور………………………………………………………………….. 54

فصل سوم: معاینه قلب از راه دور (تله-کاردیولوژی)…………………………………….. 63

3-1-  مراحل اولیه معاینه قلب از راه دور………………………………………………………………………. 63

3-2-  تله-کاردیولوژی (نوار قلب از راه دور) در اواسط قرن بیستم………………………………… 72

فصل چهارم: کاربرد ویدئو کنفرانس در پزشکی…………………………………………… 151

4-1-  اوایل دوره توسعه: تلویزیون پزشکی…………………………………………………………………. 153

4-2-  ویدئو کنفرانس پزشکی بالینی…………………………………………………………………………. 172

4-3-  شبکههای پزشکی از راه دور بیمارستان ماساچوست………………………………………… 174

4-4-  پزشکی از راه دور بر مبنی کنفرانس ویدئویی، 1970 تا 1980………………………… 178

فصل پنجم: فناوری‌های ماهواره ای پزشکی از راه دور…………………………………. 181

فصل ششم: آینده پزشکی از راه دور…………………………………………………………. 191

6-1-  توسعه پزشکی از راه دور در جهان……………………………………………………………………. 191

6-2-  موانع اجرایی پزشکی از راه دور…………………………………………………………………………. 196

6-3-  توسعه تجهیزات پزشکی از راه دور……………………………………………………………………. 198

6-3-1-  تجهیزات بیمارستانی…………………………………………………………………………….. 198

6-3-2-  تجهیزات نظارت بیمار…………………………………………………………………………… 200

6-3-3-  تجهیزات مراقبت فردی…………………………………………………………………………. 202

ضمیمه شماره 1……………………………………………………………………………………… 207

ضمیمه شماره 2………………………………………………………………………………………. 211

ضمیمه شماره 3……………………………………………………………………………………… 217

ضمیمه شماره 4……………………………………………………………………………………… 221

منابع……………………………………………………………………………………………………. 223

 

فصل اول

مقدمه‌ای بر پزشکی از راه دور

شکی نیست که در سرتاسر دوران تحول و تکامل انسانی، سلامت و بیماری‌ها، همیشه جزء موضوعات اصلی بشر بوده و از اثرگذاری عمیق بر جامعه­ی انسانی برخوردار می‌باشد. این کتاب، بررسی اجمالی از تحقیقات علمی در زمینه­ی خاص از پیشینه­ پزشکی است که همان رشته‌ پزشکی از راه دور، می‌باشد. این کتاب به شکل واضحی دامنه و پیچیدگی پیشرفت پزشکی از راه دور را طی صد سال گذشته و آینده آشکار می‌سازد.

شاید از همان آغاز شفاف‌سازی این امر ضروری است که اصلا پزشکی از راه دور چیست؟ واژه تله مدیسین از دو کلمه Tele که یک لغت یونانی و به معنی ارتباطات از راه دور است و کلمه مدیسین  Medicineبه معنای درمان و طب، تشکیل شده است. برای تله مدیسین[1] یا پزشکی از راه دور تعاریف مختلفی بیان شده است از جمله استفاده از تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات جهت انتقال سرویس‌های پزشکی و مبادله اطلاعات پزشکی هنگامی‌که فاصله فیزیکی‌، طرفین (بیمار و پزشک‌) را از هم جدا می‌کند .

پزشکی از راه دور در بردارنده­ فرایندهای تشخیصی درمان و فرایندهای پیشگیری، ذیل چارچوب خدمات مدرن و امروزی مراقبت‌های بهداشتی است که در اصل بواسطه ابزارهای برقراری ارتباط از راه دور و فناوری‌های رایانه‌ای انجام شده‌اند و پیشینه‌ آن به بیش از صد سال قبل بر می‌گردد. ده‌ها سال بود که هیچ گونه تعریف پذیرفته شده‌ بین‌المللی از پزشکی از راه دور وجود نداشت. در یک پژوهش و بررسی که در سال 2007 انجام شد، 104 تعریف بررسی شده از این واژه یافت گردید ]1[. سازمان بهداشت جهانی با اذعان به این امر، توصیفات گسترده زیر را از پزشکی از راه دور اتخاذ کرده است:

انتقال خدمات مراقبت‌های بهداشتی، که فاصله و مسافت در آن یک عامل بحرانی و حیاتی می‌باشد و تمامی متخصصان مراقبت‌های بهداشتی در آن از فناوری‌ اطلاعات و ارتباطات برای تبادل اطلاعات معتبر و صحیح به جهت تشخیص، درمان و پیشگیری از بیماری و آسیب‌ها، تحقیق و ارزیابی و برای تداوم آموزش برای تأمین‌کنندگان مراقبت‌های بهداشتی استفاده کرده و همه­ این کارها به نفع سلامت افراد و اجتماعات آنها صورت می‌پذیرد. بطور خلاصه، WHO[2] (سازمان بهداشت جهانی) بر این امر تأکید کرده است که پزشکی از راه دور شامل چهار مولفه‌ می‌باشد:

• هدف آن تأمین حمایت و پشتیبانی بالینی است،
• این رشته‌ علمی در نظر دارد تا بر موانع جغرافیایی غلبه و آنها را به یکدیگر مرتبط سازد، موانعی که در یک موقعیت و محل فیزیکی یکسانی قرار ندارند،
• این رشته در بردارنده‌ استفاده از انواع مختلف فناوری‌های اطلاعات می‌باشد، و
• هدف اصلی آن بهبود پیامدها و نتایج بهداشتی است.

به هنگام ارائه تعریفی از پیشینه­ پزشکی از راه دور، برخی از نویسندگان به تلاش­ها و اقداماتی برای تبادل پیام­های مربوط به موضوعات پزشکی بواسطه­ ارسال پست، هشدار صوتی (طبل، زنگ) و حتی هشدارهایی با دود در دوران باستان و در قرون وسطی اشاره می‌کنند. با این وجود، نویسندگان یک چنین رویکردی را صحیح نمی‌دانند، چرا که قطعا به ارتباط نهایی بین پزشکی از راه دور و ابزارهای برقی و یا الکتریکی ارتباطی در آینده اعتقاد دارند. بنابراین، انجام تحقیقاتی درباره تاریخچه­ پزشکی از راه دور، نویسندگان بصورت آگاهانه خود را محدود به دوره­های زمانی سال‌های 1850 به بعد کرده‌اند. در تحقیقات فرض شده است که استفاده اولیه از فناوری‌های امروزی پزشکی از راه دور در اواخر دهه ‌1980 آغاز گردیده است و در دهه‌ 1990 پیشرفت‌های بیشتر را حاصل کرده است. در این کتاب محققین به شکلی برجسته، توجهات خود را عطف به رویدادها و فرایندهایی نموده‌اند که قبل از سال 1990 رخ داده‌ و در عین حال، باید این امر را مورد تأکید قرار داد که صرفاً چشمگیرترین حقایق در نظر گرفته شده‌اند.

تاریخ پزشکی از راه دور را می‌توان بصورت توالی مراحلی به دنبال پیشرفت تدریجی ارتباطات از راه دور و مبادله‌ اطلاعات از راه دور معرفی کرد. بطور خلاصه، پیشرفت پزشکی از راه دور بالینی را می‌توان بصورت زیر دسته بندی کرد:

• توسعه پزشکی از راه دور بر اساس ابزارهای ارتباط از راه دور:

• تلگراف،
• تلفن،
• رادیو،
• تلویزیون (تلویزیون با کابل، تلویزیون‌های سیاه و سفید تا رنگی)،
• ارتباط از طریق لینک ماهواره‌ای‌،
• شبکه‌های رایانه‌ای، اینترنت، و
• شبکه­های بی‌سیم و پروتکل‌های انتقال داده‌.
• توسعه پزشکی از راه دور بر اساس برنامه‌های کاربردی بالینی:
• مشاوره از راه دور با توصیف شفاهی یا کتبی کوتاه از شواهد بالینی،
• یادگیری و آموزش از راه دور،
• مشاوره‌های از راه دور با انتقال از راه دور داده‌های پزشکی،
• تشخیص از راه دور توسط رایانه،
• زیست دورسنجی،
• نظارت از راه دور،
• سیستم‌های جامع و کامل بالینی پزشکی از راه دور، و
• پزشکی از راه دور فردی (مراقبت بهداشتی و درمانی از راه دور)

 

تاکید بر این امر از اهمیت برخوردار می‌باشد که انتقال از راه دور در مورد کمک‌های پزشکی و تأمین مراقبت‌های بهداشتی بواسطه ابزارهای ارتباطات از راه دور سال‌ها قبل از تدوین ایده و درک پزشکی از راه دور و شروع استفاده از این واژه، کاربرد خود را در سرتاسر جهان آغاز کرده بود. قبل از توصیف توالی رویدادها و فرآیندها، شفاف­سازی ظهور واژه‌ پزشکی از راه دور به نظر ضروری می‌رسد. امروزه، این واژه‌ برای انتقال خدمات پزشکی و تأمین مراقبت‌های بهداشتی از راه دور از طریق رایانه و فناوری‌های ارتباطات از راه دور در هر محل معین و به عبارت دیگر در هر جایی که مسافت جغرافیایی در آن یک عامل حیاتی محسوب می‌‌گردد به کار می‌رود. این امر بدیهی است که کاربرد ابزارهای مختلف الکترونیکی برای اهداف پزشکی در اواخر قرن نوزدهم آغاز گردیده است، در عین حال، ظهور واژگانی خاص، نشانگر آغاز و افتتاح معناشناختی مفهوم این پدیده می‌باشد.

پیشوند لاتین Tele که نشان دهنده‌ انتقال خدمات پزشکی از راه دور می‌باشد و توسط اینتهوون[3] در سال 1905 مطرح شده بود که در آن زمان، وی اصطلاح تله-کاردیوگرام[4] را بیان داشته بود ]2[.

شکل (1-1) – اینتهوون برنده جایزه نوبل فیزیولوژی پزشکی در سال ۱۹۲۴ به خاطر کشف سازوکار نوار قلب

همچنین در اوایل دهه‌ 1950، جاکوب گرشون کوهن[5] واژه Telegnosis  و Videognosis  را بیان داشته که نشان دهنده الگوهای دور نگار اشعه‌ ایکس بوده است که از راه دور بواسطه ارتباطات تلفنی، رادیویی و یا ارتباط تلویزیونی دریافت شده بودند. حول همین دوره، آلبرت جوتراس واژه تله-فلوئوروسکوپی[6] را پیشنهاد کرد. با این وجود، همه‌ این تعاریف در بردارنده یک دامنه بسیار محدود بوده و صرفاً به رادیولوژی اشاره داشته و به همین دلیل آنها به یک حلقه­ بسیط و گسترده دست پیدا نکرده‌اند.

شکل (1-2) – جاکوب گرشون کوهن

در دهه‌ 1960، واژه تله-دیاگنوسیس[7] ظهور یافت. این واژه به معنی تشخیص از راه دور و موارد پیگیرانه‌ی پاتولوژی با فناوری‌های ارتباطات از راه دور می‌باشد. چه چیزها و موضوعاتی را می‌توان درباره واژه پزشکی از راه دور بیان داشت.

بسیاری از نویسندگان منشأ آن را در سال 1979 دانسته‌اند.  با این وجود، چنان که در دیگر نشریات ذکر شده است واژه تکنیک یا تکنولوژی تله-پزشکی[8] بواسطه مورفی^[9] و همکارانش در سال 1970 مورد استفاده قرار گرفت.

با این وجود، پژوهش‌ها در تاریخ باعث گردید درباره‌ این کشف تجدید نظر شود. در سال 2014، دانشمندان ضمن کار با منابع و مراجع دریافتند که استفاده از اصطلاح پزشکی از راه دور به سال 1927 بر می‌گردد. در شانزدهم نوامبر 1970 در روزنامه‌ گریلی دیلی تریبون[10] متن‌هایی از مقالات و نامه­هایی منتشر شده بود که در آن داستانی ژئو گیل[11] را نقل کرده بودند که ادعا کرده بود می‌تواند توسط هواپیما، آب و هوا را تغییر دهد. این اطلاعات نمایانگر یک گفتمان نسبتاً شک برانگیز درباره‌ تغییرات وابسته به هواشناسی است که قرار بود توسط هواپیما ایجاد شود. با این وجود، پاراگراف آخر بطور خاصی مورد توجه قرار گرفت که نویسنده به شکلی غیر منتظره‌ای جمله‌ی زیر را نقل کرده است: ” اگر ما از عکاسی از راه دور برخوردار هستیم، چرا نمی‌توانیم پزشکی از راه دور داشته باشیم؟” ]3[.

شکل (1-3) – بخشی از یادداشت اشاره شده به پزشکی از راه دور توسط گیل، 1927

این امر واضح است که این مطلب یک مقاله علمی نمی‌باشد، با این وجود، این مطلب به عنوان اولین استفاده از اصطلاح پزشکی از راه دور در نشریات، در تاریخ دسامبر 1927 به ثبت رسیده است.

در متون علمی، نخستین کاربرد از اصطلاح پزشکی از راه دور را در مقاله‌ای توسط مورفی و همکارانش به ثبت رسیده است که در ژورنال آمریکایی^[12] مروری بر بیماری تنفسی[13] در نوامبر 1970 به چاپ رسیده است ]4[.

شکل (1-4) – بخشی از مقاله که احتمالا برای اولین بار در متون ادبی اصطلاح تله مدیسین یا تله مدیکال تکنیک مورد استفاده قرار گرفته است

در دسامبر 1972، اصطلاح پزشکی از راه دور در توصیفی از پروژه پزشکی از راه دور از دانشگاه پزشکی آریزونا ظهور یافت که به ترتیب در آثار مارک[14] و گراونشتاین[15] در سال 1974 ذکر شده بود. پس از آن، این اصطلاح در پورتوریکو در سال 1975 و همچنین در گزارشات ناسا در سال 1977 مورد استفاده قرار گرفت.  اصطلاح مشاوره از راه دور و به عبارت دقیق تر مرکز مشاوره از راه دور[16] برای نخستین بار در متنی به زبان روسی در مطلب نوشته شده توسط زیگماس[17] در سال 1966 منتشر شد. در سال‌های بعد، کاربرد مراقبت‌های خدمات پزشکی از راه دور توسط افزودن پیشوند لاتین Tele (مانند تله-‌ رادیولوژی، تله-کاردیولوژی و تله-سرجری و …) به عنوان یک اصطلاح رایج تعریف گردید.

بطور خلاصه، پزشکی از راه دور با تغییراتی در فناوری بوجود آمد و امکانات عظیم و شگرفی را هم برای بهبود دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی و استانداردسازی آن ارائه کرد. بنابراین می‌توان به خلا بین تقاضا برای دستیابی به مراقبت‌های بهداشتی با قیمت مناسب و کیفیت بالا برای همگان در هر زمان و هر مکان و فقدان کارکنان پزشکی پایان داد. تله-مدیسین یا طبق تعریف اتحادیه بین المللی ارتباطات از راه دور[18]، عمل مراقبت پزشکی با استفاده از ارتباطات صوتی و تصویری، دارای مزایایی است که می‌توان از آنها به موارد زیر اشاره نمود.

• کاهش در هزینه‌های درمان،
• کاهش زمان‌‌های انتظار در بخش‌های درمانی،
• کاهش تردد‌های شهری غیر ضرور توسط بیمار،
• استفاده از نقطه نظرات و مشاوره‌های ثانویه،

• نیاز به تصمیم فوری پزشک و زمان دسترسی سریع،
• بهره‌گیری از بانک اطلاعات بیماران، جهت بررسی روند بهبود بیماری،
• سهولت تبادل نتایج آزمایشگاهی، تصاویر رادیولوژی و…
• بهبود ارائه خدمات پزشکی به مناطق روستایی و دورافتاده،
• استفاده از تله-مدیسین در آموزش کارآموزان روستایی، دانشجویان و کادر پزشکی،
• کاهش خطاهای پزشکی،
• بهبود دسترسی به اطلاعات، به ویژه در زمینه بیماری‌های واگیر و همه‌گیر،
• تبادل یافته‌های جدید پزشکی بین پزشکان سراسر جهان،
• استفاده در مکان‌های صعب العبور‌، و
• استفاده در شرایط بحران مانند جنگ، سیل، زلزله و …

البته لازم به ذکر است که پزشکی از راه دور یا تله-مدیسین واژه‌ای نه چندان جدید اما کم کاربرد در ایران می‌باشد. انجمن تله-مدیسین ایران از سال 1395 فعالیت خود را در حوزه پیوند پزشکی با ابزارهای فناوری اطلاعات در شبکه‌های رایانه‌ای از جمله اینترنت و ابزارهای پزشکی آغاز نموده است.

[1] Telemedicine

[2] World Health Organization

1 Einthoven

[4] Telecardiogramme

[5] Jacob Gershon-Cohen

[6] Telefluoroscopy

[7] Tele diagnosis

[8] Telemedical technique/technology

[9] R. L. Murphy

[10] Greeley Daily Tribune

[11] Geo W. Gale

[12] American Review Respiratory Diseases journal

[13] American Review Respiratory Diseases

[14] R. G. Mark

[15] J. S. Gravenstein

[16] Teleconsultation center

[17] Zigmas I. Yanushkevichus

[18] International Telecommunication Union (ITU)

…

سید رامتین باقری