ایران کوچینگ

IRANCOACHING

– اسرار زیبایی پوست در دوران مختلف تاریخ

زیبایی همیشه یکی از دل مشغولی ‌های زنان بوده و آنها راه ‌های مختلف و متعددی را برای رسیدن به این هدف امتحان کرده ‌اند؛ برخی از این راه‌ های زیبایی باقی مانده‌ اند و برخی هم منسوخ شده‌ اند. در طول تاریخ زنان از مواد زیادی برای درمان مشکلات پوستی و زیبا شدن استفاده کرده ‌اند. شکی نیست که دانش عهد باستان حتی در خصوص شیوه‌های مراقبت از پوست، بر دانسته‌های امروز ما غالب است. رژیم‌های مربوط به زیبایی از گذشته ‌های دور تداوم داشته و اثر بخش بوده ‌اند. اما برخی از روش ‌های مراقبت از پوست ممکن است باعث شگفتی شما شوند. امروزه، با توجه به مواد اولیه‌ی گران ‌قیمت بکار رفته در محصولات مراقبت از پوست، این شیوه ‌های بدون عارضه و مقرون ‌به‌ صرفه، از اجداد ما به ارث رسیده و قطعاً ارزش امتحان‌کردن را دارند.

در نوشتار زیر به برخی شیوه‌های زیبایی مرسوم در دوره‌های مختلف تاریخ می پردازیم.

مصر باستان

در مصر باستان زیبایی مسئله مهمی بود و افراد سعی می کردند برای زیباتر شدن از ماسک‌های زیبایی و جوانی استفاده کنند. در مصر باستان زنان اطراف چشم خود را با خاول (سرمه) که از سولفید آهن درست می‌شد، تزئین می‌کردند. آنها معتقد بودند خاول چشم را از آسیب نور خورشید و بیماری‌های چشمی حفظ می کند. زنان مصر باستان برای سفت کردن و جوان نگه داشتن پوست خود از عسل و شیر که حاوی مواد ضد باکتری و ضد التهاب است و سبب مرطوب ماندن پوست می شود استفاده می‌کردند. حتی مشهور است که کلئوپاترا با شیر و عسل حمام می کرد.

برای داشتن پوستی نرم، خمیری از مرمر سفید پودر شده و عسل استفاده می شد. حدودا از سال 1400 قبل از میلاد، روغن زیتون و روغن بادام نیز از یونان وارد مصر گردید. مصری ها برای جوانسازی، نرمی و سلامت پوست نوعی پماد شنبلیله را به کار می بردند. مصریان برای تمیز کردن خود از نمک های طبیعی و خاکستر گیاهی استفاده می کردند. همچنین قیچی و موکن در تجهیزات تدفین شده ی مصریان پیدا شده است. بخور و ضدعفونی منزل با استفاده از مواد خوشبو (آروما) مثل رزین ها و ترپانتین ها توسط مصریان انجام می شد. آنها همچنین برای جلوگیری از سفیدی و ریزش مو از روغن کرچک استفاده می کردند.

زنان مصری از آلوئه ورا و نمک دریا برای جوانسازی پوست و تناسب اندام، از روغن نارگیل برای حالت دادن موها و از روغن بادام برای جوانسازی و رطوبت پوست استفاده می کردند. علاوه بر این خانم ها زعفران را به عنوان سایه، حنا را برای رنگ کردن ناخن، بادام سوخته را جهت رنگ کردن ابرو، خاک سرخ را به عنوان رژلب به کار می بردند.

در مصر باستان، معتقد بودند مس در واقع یکی از قدرتمندترین مواد ضد سالخوردگی است که به جوان ماندن پوست برای مدت های طولانی کمک می کند. آنها از زیورآلات مسی بسیار استفاده می کردند. علاوه بر این، مس خواص دیگری نیز دارد که موجب زیبایی پوست می شود. پپتید موجود (پروتئین های کوتاهی هستند که به تغذیه و جوانسازی پوست کمک می کنند.) در مس به حل مشکل سالخوردگی کمک می نماید. مس در رطوبت رسانی پوست موثر است، موجب طراوت پوست شده و صورت را پر تر و حجیم تر نشان می دهد.

هند باستان

طب باستانی هند موسوم به «آیورودا» یک تاریخ پنج ‌هزار ساله دارد و ریشه‌های آن در فرهنگ این کشور است. یکی از نسخه‌های طب آیورودا برای زیبایی، استفاده از ماسک آرد برنج است که برای از بین بردن آکنه و البته پاکسازی صورت استفاده می‌شود. علاوه بر این به منظور جوانسازی پوست صورت و درمان جوش‌ها، کرم زردچوبه را به کار می بردند.

روم باستان

رومیان باستان به روغن زیتون علاقه بسیار زیادی داشتند، البته نه فقط برای غذا خوردن، آنها از روغن زیتون روی پوست صورت و نیز برای ماساژ استفاده می‌کردند. حتی برخی از آنها روغن زیتون را کاملا روی پوست بدن خود می‌زدند، سپس با یک پارچه زیر آن را پاک می‌کردند تا لایه‌های پوست را بردارند. در روم باستان این اعتقاد هم وجود داشت که با گذاشتن ناخن‌ها در روغن زیتون  به قدرت و زیبایی آنها اضافه می شود. مطالعات جدید نشان می‌دهد روغن زیتون غنی از ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌هاست، به همین دلیل است که بر روی پوست، مو و ناخن‌ها تاثیر به سزایی دارد.

ایتالیایی دوران رنسانس

در ایتالیای دوران رنسانس رنگ صورت پریده، گونه‌ها و لب‌های سرخ، چشم‌های سیاه شده و موهای لخت بلند، نشانه‌های زیبایی بودند. زنان ایتالیایی آن دوران از تخم‌مرغ به ‌عنوان سفیدکننده پوست استفاده می‌کردند، یعنی سفیده تخم‌مرغ را روی پوست خود می‌زدند تا پوست‌شان سفیدتر و شفاف‌تر جلوه کند. آنها همین‌طور از آبلیموی تازه برای طلایی شدن موهایشان استفاده می‌کردند و یک شیوه دیگر هم برای طلایی کردن موهای خود داشتند؛ آنها کلاه‌های بزرگی که قسمت وسط آن خالی بود، را بر سر می‌گذاشتند و موهای خود را از آن رد کرده و زیر آفتاب می‌نشستند و این‌گونه همه نقاط بدن خود را به ‌جز موها، از معرض آفتاب دور نگه می‌داشتند.

انگلستان دوره ویکتوریا

در انگلستان دوره ویکتوریا با وجود اخلاقیات بسیار سخت‌گیرانه، مراقبت‌های پوستی و زیبایی اهمیت زیادی داشت. در آن دوران صورت‌های رنگ‌پریده اما با آرایش چشم‌ها و گونه‌ها، بسیار محبوب بود. زنان این دوران با مراقبت‌های ساده نمی‌گذاشتند حتی یک چین‌وچروک روی صورت‌هایشان ظاهر شود. این دوران نخستین دوره‌ ای بود که در آن کرم‌های زیبایی و کرم‌های مخصوص پوست به بازار آمدند. در سال 1864 کرم زیبایی پاوند که ترکیبی از روغن زیتون، صمغ درختان آمریکایی و ادویه بود به بازار عرضه شد و پس ا‌ز آن هم کرم‌ها و پودرهای دیگری به بازار وارد شد؛ یکی از کرم‌های محبوب آن زمان از پوست و عصاره چغندر درست می‌شد.

اروپای زمان جنگ جهانی اول

در دوران پس از جنگ جهانی اول استفاده از وسایل آرایشی و زیبایی طبیعی رواج بسیار یافت. در این دوران استفاده از پوست خیار که به آن نمک و آبلیمو زده باشند به ‌عنوان ماسک صورت و استفاده از مخلوط روغن زیتون، استخوان‌ های خرد شده و نمک برای تقویت ناخن‌ها کاربرد داشت. در اروپای شرقی برای تمیز کردن پوست از چربی پوست حیوانات استفاده می‌شد. در آن دوران بسیاری از مردم به منظور داشتن پوستی جوان‌تر و شفاف‌تر، از محصولات غذایی و گیاهان بهره می بردند.

یونان باستان

مراقبت پوست به سبک یونانی ریشه طبیعی دارد و یونانیان بیشتر از گیاهان و مواد طبیعی برای زیبایی پوست خود استفاده می‌کردند. یونانیان برای التیام و نرم کردن پوست خود ماسکی را به کار می بردند که از ترکیب عسل و روغن زیتون به دست می‌آمد. عسل موجود در این ماسک خاصیت ضد باکتری دارد که روغن زیتون نیز اثر التیام بخشی و بازسازی کننده آن را افزایش می دهد، در نتیجه این ماسک می‌تواند اثری فوق العاده در زیبایی پوست داشته باشد. یونانیان باستان وقتی پوستشان زمخت می شد سراغ ترکیب نمک و روغن زیتون می‌رفتند. لایه برداری با نمک یکی از روش‌های معمول برای لایه برداری پوست در قسمت‌های ضخیم (آرنج و زانو) است که سلول‌های مرده سطح پوست را جدا می کند. آنها از ماست برای از بین بردن نقاط تیره و جوش‌های سرسیاه روی پوست استفاده می‌کرده‌ اند. ماست حاوی اسیدهای آلفاهیدروکسی است که می‌تواند لایه برداری پوست را به صورت ملایم و بدون عارضه انجام دهد.

یونانیان از گذشته برای زیبایی پوست خود از حمام‌های گیاهی مانند گیاهان چای استفاده می‌کردند. عصاره‌های گیاهی و آب گرم می‌تواند پوست را سم زدایی کند و ذهن و جسم را تقویت نماید. چای سبز گزینه بهتری برای این کار است چوی حاوی آنتی اکسیدان‌ بالایی است. یونانیان از روغن زیتون برای مرطوب کردن پوست و مصارف دیگر بهره می‌بردند. زنان کرتی از این روغن برای پوست صورت و بدن و موهای خود استفاده می‌کردند و ما اکنون می‌دانیم که این روغن حاوی ویتامین‌ها، اسیدهای آمینه، آنتی اکسیدان‌ ها و مواد معدنی فراوانی است که پوست را تغذیه کرده و رطوبت آن را تامین می‌کند. یونانیان برای کوچک کردن روزنه‌ها و تقویت پوست های چرب و مختلط از انار که سرشار از تنین‌ها، آنتوسیانین‌ها، ویتامین A، C و E  و مواد معدنی است استفاده می کردند.

چین باستان

زنان در چین باستان دقیقا می‌دانستند که با مصرف چه نوع گیاهانی می‌توانند زیبایی پوست خود را حفظ کنند. در چین باستان، سه گیاه معروف برای محافظت از پوست مصرف می شد. گیاه بی‌کی برای شفافیت پوست، هوانگ‌کی برای بازسازی پوست‌های خسته و زالزالک نیز برای افزایش مقاومت پوست در برابر پیری مصرف می شد. زنان چین باستان به منظور سم‌زدایی و افزایش ایمنی بدن به نوشیدن چای گیاهی زالزالک و گل داوودی می پرداختند. زالزالک، سرشار از آنتی‌اکسیدان، مواد معدنی، اسید آمینه و ویتامین C می‌باشد و یک نوشیدنی کامل برای داشتن پوستی درخشان و صاف است.

در چین باستان به دو صورت از سنگ یشم یکی به شکل غلطک بر روی نقاط انجام طب سوزنی و حالت دیگر به شکل سنگی صاف به منظور افزایش جریان خون،  استفاده می کردند. سنگ یشم، مدت ها در خاندان سلطنتی چین برای پاکسازی بدن از انرژی منفی، نرمی و صافی پوست و حتی برطرف کردن چین و چروک صورت، استفاده می شد.زنان دربار در دوران امپراطوری چین از ماسک صورت ماش استفاده می کردند. این دانه گیاهی باعث از بین رفتن جوش و آکنه و همچنین پف صورت می‌شود. زنان در چین باستان از ماسک زردچوبه جهت از بین بردن چین و چروک پوست صورت و زیبایی آن بهره می‌بردند.

کره ای ها در عهد باستان

یخ درمانی از دوران باستان یکی از رازهای شادابی پوست زنان کره ای بوده است. یخ درمانی باعث افزایش گردش خون شده و از بروز علائم پیری و چروک پوست پیشگیری می کند. یکی از راهکارهای سنتی برای تمیز کردن پوست توسط کره ای ها استفاده از روغن زیتون یا عسل است که به عنوان محلول پاک کننده صورت استفاده می شود. این روغن کثیفی و آلودگی را از روی پوست برمی دارد. آنها میوه هایی با طعم ترش که، بیشتر تاثیر آبرسانی، تقویت کنندگی (به واسطه ویتامین های داخل میوه) و خاصیت لایه برداری دارند را به کار می بردند. آنها معتقد بودند برای از بین بردن چین و چروک های پوست که بیشتر از طریق رطوبت و آبرسانی صورت می گیرد، میوه هایی با طبع سرد مثل خیار، گوجه فرنگی و … موثر هستند. آنها بر این باورند ماسک یخی گلابی، انار و هلو برای پوست های چرب و افرادی که منافذ پوستی آنها واضح و نازیبا شده بسیار مفید است. اگر یخ را با مواد دیگری مانند دمنوش های گیاهی ( بابونه، چای سبز، گل سرخ، گل گاوزبان و…)یا تکه های میوه ( هلو، پرتقال و…) مخلوط کنید، می توانید برخی از مشکلات دیگر پوستی مثل آکنه یا جوش ها و … را هم درمان کنید. به عنوان مثال چکیدن چند قطره آبلیمو یا آب دمنوش هایی همانند چای سبز یا گل بابونه باعث از بین رفتن خشکی پوست و کاهش روند پیری پوست می شوند. کره ای ها از پاک کننده های روغنی حاوی آنزیم و ویتامین B برای پاکسازی پوست استفاده می کنند.

ایران باستان

ایرانیان معتقد بودند مصرف غذاهای موثر در رفع کم‌خونی، برای حفظ سلامت و زیبایی پوست، زیبایی و بهبود رنگ پوست صورت می‌تواند کمک‌کننده باشد. بهترین مواد غذایی خون‌ساز، عصاره گوشت،‌ زرده تخم‌مرغ عسلی، نخود و انجیر هستند. استفاده از غذاهای تهیه شده با نخود مثل فلافل و نخودآب (همراه با گوشت یا بدون گوشت) و همچنین خوردن سیر، پیاز و زیتون‌ سیاه به همراه غذا هم می‌تواند در نیکویی رنگ پوست موثر باشد. علاوه بر این، جهت افزایش نفوذ خون در عروق زیرجلدی و ایجاد خوشرنگی چهره از فلفل و زعفران در پخت غذاها استفاده می کردند. همچنین برای بهبود رنگ صورت نوشیدن آب کرفس را توصیه می نمودند.

در ایران باستان از برخی دمنوش های گیاهی برای زیبایی رنگ چهره، درخشندگی و براق شدن پوست استفاده می شد. مثلا از  شربت جلاب طبی که از نبات، گلاب و زعفران تشکیل شده بود استفاده می کردند. برای درمان زخم های پوستی، اگزما و پف چشمان نیز لعاب ختمی را بر روی پوست قرار می دادند. گیاه ختمی در حفظ سلامت پوست و مو، درمان آکنه به‌ صورت موضعی و براق کردن موها بسیار موثر است. این گیاه که دارای طبیعت معتدل و مایل به سردی و تری است با قرار گرفتن روی پوست ملتهب، خشک، خارش‌دار و همراه با پوسته‌ریزی از شدت التهابات می‌کاهد و به بهبود این علائم کمک می‌کند.

زنان ایرانی به کمک یک نخ کتان نازک که بین گردن و دو دست قرار می گیرد، موهای زاید را بر می داشتند. این همان کاری است که با موم گرم و سرد هم می توان انجام داد. از آرد نخود برای پاکسازی، لایه برداری پوست و مقابله با آکنه استفاده می کردند. علاوه بر این ماسک زعفران را برای پاکسازی پوست و درمان جوش مناسب می دانستند. از میوه های فصلی به دلیل خاصیت مرطوب کنندگی بالا به جای ماسک صورت و از ماسک جوانه گندم برای شادابی پوست استفاده می کردند.

ایرانیان انواع و شیوه های مختلف آرایش را در دوران هخامنشیان، پارتیان و ساسانیان به کار می بردند. هفت جنسی که در آرایش و مراقبت از پوست زنان باستان ایران به کار می رفت عبارتند از: 1-سرمه (پودر سیاه رنگی که به عنوان خط چشم استفاده می شد که به بهبود بینایی چشم کمک می کرد) 2- از حنا برای رنگ کردن موها (تقویت ریشه مو)، دست ها و ناخن ها استفاده می کردند 3-سرخاب (پودر رژ برای گونه ها) 4-سفیدآب (برای آرایش پوست صورت و بدن به جای استفاده از کرم پودر و لایه بردارهایی که امروزه کاربرد فراوان دارد استفاده می شد. این وسیله آرایشی یکی از قوی ترین محصولات لایه بردار طبیعی است که هنوز هم استفاده های فراوانی دارد.) 5-وسمه (پودری برای تیره و ضخیم تر کردن ابروها، ماده ای سیاه رنگ برای آرایش و پیوست دادن ابرو که برای پرپشت تر نشان دادن ابروها و گاهی برای قرینه ساختن چشم ها به کار می رفت) 6-زرک (گرد طلایی رنگی بود که برای روشن کردن رنگ مو و یا به عنوان پنکیک برای شفافیت پوست می زدند.) و 7-خال (برای زیبا کردن صورت و قرار دادن کنار لب). آرایش در زمان قدیم در ایران رایج بود ولی تنها زنانی که ازدواج کرده بودند اجازه آرایش داشتند.

2-1-1-مراقبت مو زنان، شیوه‌های مردم باستان

مراقبت از مو همواره یکی از مسایل عمده زیبایی و سلامت به شمار می رفت. بی جهت نیست که گفته اند : «مو زینت رو» می باشد. زیباترین افراد بدون مو، ظاهری وحشتناک پیدا می کنند. در روزگاران پیشین زنان جهان با روش های ابتکاری و عجیب و غریب خود می کوشیدند شکل ظاهری موهای خود را بهبود بخشند. برای داشتن موهایی زیبا کافی است در کتاب تاریخ ورق بزنید تا در آن شیوه های مراقبتی که پیشینیان با امکانات ساده استفاده می کردند اما نتایجی بسیار مفیدتر از امکانات امروزی را بدست می آوردند را با شگفتی مشاهده کنید. در اینجا به چند مورد از عادات و سنت‌های مراقبت از مو در سراسر جهان اشاره می‌کنیم.

در جهان اهالی کشور هندوستان به داشتن موهای زیبا و پرپشت مشهور هستند، اما پشت این موهای خارق العاده رازی نهفته است. در هندوستان نسخه ای جادویی برای درمان ریزش، ترمیم موهای شکسته و نیز تحریک رویش مو وجود دارد و آن استفاده از برگ کاری است که از خشک شده آن به عنوان ادویه استفاده می شود، در برگ کاری انواع آنتی اکسیدان ها ،اسیدهای آمینه، بتا کاروتن و پروتئین گیاهی وجود دارند که برای سلامت و تغذیه مو بسیار مفید هستند. از ماسک برگ کاری همچنین می توان برای جلوگیری از خاکستری شدن موها، تقویت ریشه مو و مشکی شدن آنها استفاده کرد. برای تحریک رشد مو، برگ کاری به همراه ماست کاربرد فراوان داشت به طوریکه  جهت پیشگیری از ریزش مو، از پودر برگ کاری به همراه شیر برای ساخت یک مخلوط درمانی و ماساژ کف سر استفاده می شد. برگ کاری دارای خواص درمانی برای بهبود آکنه صورت نیز است و به صورت ترکیب با زردچوبه می تواند برای ماساژ نواحی دارای جوش های سر و اسکارهای ناشی از آن به کار رود.

زنان مصر باستان در فر زدن و رنگ کردن مو مهارت داشتند. کلئوپاترا روغن خرس به موهایش می مالید و در آن روزگار روغن خرس که از خارج وارد می شد در شمار لوازم آرایش گرانبها به شمار می رفت. بیش از 1800 سال بعد مادر بزرگان ما هنوز از این ماده برای تقویت و رشد موهایشان استفاده می کردند. محصولی از شنبلیله برای جلوگیری از نازک شدن مو و نیز حنا برای قرمز کردن رنگ مو به کار می رفت. شوره سر با خمیری که از جوی آسیاب شده و نوعی گندم به دست می آمد درمان می شد.

زنان رومی برای رشد موهای خود، پوست گردو را خیس کرده به موهای خود می مالیدند. زنان اشراف رومی با خیساندن پوست گردو در روغن زیتون، روغن گردو درست می‌کردند تا موهایشان به رنگ قهوه ای پر رنگ در‌آید و دیگر خاکستری یا سفید نشود. اکلیل کوهی میوه درخت سرو کوهی مواد اصلی داروهای تقویتی مو بودند که جلو ریزش مو را می‌گرفتند و گلهای زعفران و موم زنبور نیز برای نرم کردن پوست به کار می‌رفت.

زنان ترک به غلام بچه ها دستور می دادند که موهایشان را نوازش کنند یا ضرباتی بر آن وارد سازند. بر این باور بودند که با این کار موهایشان از جلا و درخشندگی بیشتری برخوردار خواهد شد.

زنان چینی مخلوطی از عسل و آرد را به موهای خود می مالیدند.

زنان فرانسوی در قدیم گیاه گزنه را به آرامی جوشانده از آن تونیکی برای زیبایی و سلامت مو تهیه می کردند.

انگلیسی ها درباره زیبایی و سلامت مو به زنان و مردان زمان خود هشدار می داند که هیچ گاه موقع خواب در شب از کلاه یا سربندهای آهار زده استفاده نکنند.

زنان آمریکایی در قدیم همچنین از مخلوط کردن براده فولاد با نقره و اسید نیتریک و آب باران ماده سیاه رنگی برای رنگ کردن مو تهیه می کردند.

ایرانیان باستان برای برخورداری از موهای شفاف و جلوگیری از موخوره عصاره جوشانده ختمی (لعاب ختمی) را بعد از شست‌وشوی سر حدود ۵ دقیقه در حمام روی موها قرار می دادند. اگر کف سر خیلی چرب بود، به این مخلوط یک قاشق مرباخوری سرکه اضافه می کردند که این کار به تمیز شدن موها کمک می کرد. ایرانیان معتقد بودند مصرف مداوم لعاب گل ختمی باعث نرمی موها می‌شود و برای موهای رنگ شده یا دکلره بسیار مفید است. علاوه بر این از حنا برای رنگ مو استفاده می کردند. همچنین از سدر و کتیرا برای شست و شوی مو، تقویت و جلوگیری از ریزش مو استفاده می کردند (گنجوی، 1382).

از دیگر روغن هایی که در قرن نوزدهم میلادی موارد استعمال زیاد داشت باید از روغن خرس، روغن غاز، روغن راسو، روغن روباه، روغن زیتون، روغن بادام (اعم از شیرین یا تلخ)، کره تازه، روغن بابونه و روغن برگ بو نام برد. در آن زمان استفاده از آب گزنه و آب پیاز سفید نیز برای رشد مو معمول بود.

در قرن بیستم میلادی پس از 5000 سال بررسی، بشر اولین دارویی که به طور واقعی بر ریزش موی سر موثر باشد را کشف کرد. این دارو مینوکسیدیل می‌باشد که در اصل یک داروی ضد فشار خون بود. در بیمارانی که تحت درمان با مینوکسیدیل بودند مشاهده شد که به عنوان یک عارضه جانبی دچار پر مویی می‌گردند.

سال 1990 میلادی داروی جدیدی به نام فینستراید، در درمان طاسی موثر شناخته شد این دارو در پیشگیری از طاسی عملکرد بهتری نسبت به مینوکسیدیل داشت. در سال 1998،FDA  بی‌خطر بودن و موثر بودن این دارو را کاملًا تایید کرد.

1-2- ساختمان پوست

پوست ارگان بزرگی است که به طور متوسط 4 کیلوگرم وزن و 1.4 میلیمتر ضخامت دارد و مساحتی حدود 1.7 متر مربع را می پوشاند. پوست معمولا حالت ارتجاعی دارد و به طور کامل به اعضای زیر خود چسبیده است. پوست بافتی است که سطح خارجی بدن را پوشانیده و ضخامت، رنگ، مقدار مو و غدد آن در قسمت های مختلف متفاوت است (شریفی، 1382).

در بدن عضوی به اهمیت پوست وجود ندارد و این روپوش به ظاهر ساده به سهم خود وظایف مهمی را بر عهده دارد. مهمترین عملکرد آن، حفاظت در برابر عوامل محیطی به شمار می آید. پوست از لحاظ بافت شناسی از سه لایه اپیدرم، درم و هیپودرم ساخته شده است (دانش پژوه و محبوبی، 1377).

 

شکل 1-1- ساختمان پوست

 

روپوست یا اپیدرم

خارجی ترین قسمت بافت پوست یا قسمت سطحی پوست است که چندان مسطح نیست و از سلول های پهنی تشکیل شده است. اپيدرم مسوول زيبايي و شادابي ظاهري پوست است. اپيدرم يك لايه ي فعال متابوليكي است كه سنتز چربي ها (ليپيدها) را برعهده دارد. اولين سد دفاعي در مقابل حمله مواد اكسيدكننده در بدن به شمار مي رود. اپيدرم حاوي مقدار زيادي آب است. هرچه بدن جوان تر باشد، آب بيشتري در پوست وجود دارد. با افزايش سن، ظرفيت نگهداري آب در پوست كاهش مي يابد و درنتيجه پوست به سمت خشكي و چروك شدن متمايل مي گردد. علاوه بر اين، اپيدرم به عنوان اولين سد دفاعي بدن در مقابل هجوم ميكروبي محيط اطراف به شمار مي آيد (مسچر، 2016). ملانین یا رنگدانه ها و ویتامین D در قسمت های مختلف اپیدرم تولید می شود.

اپیدرم از چهار لایه تشکیل شده است: 1-لایه سلولی بازال (تقسیم سلولی در این بخش صورت می گیرد. از یک ردیف سلول های استوانه ای تشکیل شدند که به سلول های بالاتر وصل می شوند قشر بازال مرکز فعالیت های مهم پوست است یعنی سلول های تازه آنجا رشد کرده و جانشین سلول های مرده پوست می گردند. این قسمت به وسیله بافت غذایی لایه میانی تغذیه می شوند. هر روز میلیون ها سلول کوچک در این بخش به وجود می آید و پس از آمدن به سطح با عبور از  سلول های ژلاتین تبدیل به کراتین سخت می شود. در زیر این بخش خارجی یک لایه چربی وجود دارد که گرمای بدن را متعادل می کند.) 2-طبقه خاردار (پنج تا ده ردیف سلول چند وجهی هستند که با نزدیک شدن به سطح پوست مسطح می شوند.) 3- طبقه گرانولر(در بالای لایه خاردار وجود دارد و سلول های مسطحی دارند) 4-طبقه شاخی (حد خارجی لایه اپیدرم است و سلول های بزرگ عمودی شکل است این قشر با تمام انعطاف و نرمی در واقع حکم زره را دارد و مانع از نفوذ آب و مایعات، دیگر اقسام خارجی و حتی میکروب ها می شود.) (دانش پژوه و محبوبی، 1377).

میان پوست یا درم

قسمت دوم پوست است. در این قسمت از پوست، عروق خونی و ضمایم پوست شامل مو، غدد چربی و غدد عرقی، مویرگ های خونی و لنفی، رشته ها و پایانه های عصبی و حسی، کلاژن و فیبرهای پروتئینی الاستینی، تشکیل شده است (شریفی، 1382). وظیفه اصلی این لایه حفظ استحکام و ارتجاع پوست می باشد. در اینجا عروق دموی، مواد غذایی را می رسانند. به علاوه نوک اعصاب در این محل قرار گرفته اند و ما به وسیله آنها لامسه را انجام می دهیم. احساس سرما، گرما، درد و سوزش می نماییم. این قسمت از پوست محکم و قابل ارتجاع بوده و خون و چربی را در شراین نگه می دارد و مانع از خروج آنها می شود. بین عروق دموی و اعصاب کلاف های چربی قرار گرفته اند تا شوک های وارده در اثر ضربه ها را خنثی نمایند و به علاوه از تبخیرات بدن جلوگیری می کنند (کیانی، 1384).این لایه از پوست، اپيدرم را به كمك شبكه ي وسيع و ظريف مويرگ هاي خوني خود تغذيه مي كند، به كمك شبكه ي محكمي از كلاژن و رشته هاي پروتئيني الاستين، سبب استحكام بافت پوست مي شود و خاصيت ارتجاعي و كشساني پوست را تامين مي كند. این بخش از پوست به عنوان يك منبع ذخيره ي آب عمل می کند و پوست را در مقابل آسيب هاي مكانيكي محافظت کرده و به عنوان يك گيرنده ي حسي و يك تنظيم كننده ي داخلي نقش مهمي ايفا مي كند (سدلر، 2015)

 

زیرپوست یا هیپودرم

که پوست را به بافت های زیرین اتصال می دهد (شریفی، 1382). این بخش از سلول های چربی که در لابلای آنها بافت کلاژن است تشکیل شده است (محبوبی،  1375).

هيپودرم به عنوان داخلي ترين لايه، پوست را به بافت هاي ماهيچه اي متصل مي نمايد. اين لايه به دليل فراواني سلول هاي چربي، خاصيت ارتجاعي بسيار دارد. عملكرد اين لايه، محافظت بدن از گرما و سرماي شديد است. در برابر تروما نقش محافظتي داشته و منبعي از انرژي و متابوليسم هورموني است (خادمی و فدایی، 1396).