ایران کوچینگ

IRANCOACHING

تغییرات اقلیمی

تغییر اقلیم مسئله ای جدی است و همه را تحت تأثیر قرار خواهد داد و یا هم اکنون تحت تأثیر قرار داده است. غیر از تغییرات اقلیمی، مسائل مهم دیگری نیز در دنیا وجود دارند مانند فقر، نابرابری، جنگ و ستم و نیز دست و پا زدن های روزمره برای امرار معاش که افراد زیادی درگیر آن هستند. نکته حائز اهمیت این است که راه حل هایی که برای تغییر اقلیم ارائه می شوند این مشکلات را بدتر نکنند. در واقع باید سخت تلاش کنیم تا راههایی برای حل مشکل تغییرات اقلیمی پیدا کنیم که به از بین بردن این مشکلات نیز کمک کند. راه حل تغییرات اقلیم باید تا جای ممکن عادلانه باشد، یعنی کسانی که بیشترین مسئولیت را در ایجاد این مشکل دارند باید بیشترین وقت، انرژی و پول را برای حل این مشکل هزینه کنند و کسانی که بیشترین آسیب را از تغییرات اقلیم می بینند باید رای بیشتری در چگونگی حل این مشکل داشته باشند، این رویکرد در واقع چیزی جز رعایت انصاف نیست.

تغییرات اقلیم فقط یک مسئله تکنیکی مربوط به رها شدن مقدار نامناسبی از گازهای خاصی در هوا رها نیست. این مسئله با سیاست، سبک زندگی، اقتصاد، ساختارهای قدرت، فرهنگ و اعتقادات بشر در هم تنیده است. به همین دلیل است که حل این مشکل چنین دشوار شده و این مسئله در عین حال خطرناک، ناامید کننده، غریب و غم انگیز بوده و به همه افراد جهان مربوط می شود.

 

تغییرات آب‌وهوایی و یا تغییر اقلیم، هر تغییر مشخص در الگوهای مورد انتظار در وضعیت میانگین آب و هوایی است که در دراز مدت در یک منطقه خاص یا برای کل اقلیم جهانی، رخ دهد. تغییر اقلیم نشان دهنده‌ی تغییرات غیر عادی در اقلیم درون اتمسفر زمین و پی آمدهای ناشی از آن در قسمت‌های مختلف کره‌ی زمین می‌باشد. در واقع تغيير اقليم عبارت است از تغييرات رفتار آب و هوايي، يك منطقه نسبت به رفتاري كه در طول يك افق زماني بلند مدت از اطلاعات مشاهده شده يا ثبت شده در آن منطقـه مـورد انتظـار اسـت (كـارآموز و عراقـي نـژاد، 1384). به بيان ديگر، تغيير اقليم، تغيير معني دار آماري در متوسط وضع اقليم اسـت كـه بـراي يـك دوره طولاني (دهه ها يا طولاني تر) ادامه مي يابد، اين تغيير مي تواند در متوسط دما، بارنـدگي و پارامترهـاي مشـابه باشد. در تغيير اقليم، اقليم مي تواند گرم تر و يا سردتر شود و مقادير سالانه بارش مي تواند افزايش و يا كـاهش يابد (كـارآموز و عراقـي نـژاد، 1384). تغییر اقلیم در عصر حاضر به عنوان مهم‌ترین تهدید برای توسعه پایدار مطرح است؛ زیرا به منابع طبیعی، منابع پایه، محیط زیست، سلامت انسان، امنیت غذایی، فعالیت‌های اقتصادی و…آسیب رسانده و حیات انسان روی کره‌زمین را با خطر جدی‌ مواجه ساخته است. اين پديده بر تمام جوامع انساني مؤثر است. در حدود دهه 70 میلادی، این مبحث مورد توجه محافل علمی قرار گرفت و دانشمندان درباره افزایش‌ میزان گازهای گلخانه‌ای در جو زمین هشدار دادند. (اسمعیلی، 1389). در واقع از سال 1900 ميلادي، متوسط دماي جهاني 7/0 درجه سانتيگراد افزايش داشته است که این افزایش دما تا اواخر قرن بیستم، در دو مرحله صورت گرفته است در مرحله ی اول از دهه ی 1910 تا دهه ی 1940 میلادی، سی و پنج صدم درجه ی سانتیگراد بوده و با شدت بیشتر، از دهه ی 1970 میلادی تا کنون پنجاه و پنج صدم درجه دمای کره زمین افزایش یافته است این افزایش دامنه ی دمایی در طول 25 سال اخیر رخ داده است(Mishra, 2010 Singh ). در این راستا پانل بين دولتي تغيير اقليم به اين نتيجه رسيد که علت گرم شدن کره زمين طي50 سال گذشته انتشار گازهاي گلخانه اي و ورود آنها به اتمسفر بوده است. چنانچه هم اکنون انتشار گازهاي گلخانه اي متوقف شود, دماي کره زمين در دهه هاي آينده بين 5/0 تا 1 درجه سانتيگراد افزايش خواهد يافت و اگر انتشار اين گازها در سطح انتشار فعلي ثابت باقي بماند, دماي کره زمين بين2 تا 5 درجه سانتيگراد تغيير خواهد کرد. اين در حالي است که افزايش انتشار گازهاي گلخانه اي با نرخ رشد کنوني موجبات افزايش دماي زمين را بين 3 تا 10 درجه فراهم خواهد کرد. که البته اين مقدار برآورد اثرات بعدي ناشي از تغيير اقليم را که مي توانند چرخه اقليم را تغيير دهند و آنرا بدتر سازند در بر نمی گیرد(شوشتریان، 1386).

 

1-1 تغییرات اقلیم هم واقعی و هم جدی است

پنج نکته کلیدی وجود دارد که در کنار هم نشان می دهند که تغییرات اقلیم هم واقعی و هم جدی است (Danny Chivers, 2010):

1. دی اکسیدکربن یک گاز گلخانه ای است.
2. ما حجم زیادی از دی اکسیدکربن (و سایر گازهای گلخانه ای) را در جو رها کرده ایم.
3. میانگین دمای کره زمین در حال افزایش است.
4. ما شاهد بسیاری از آثار گازهای گلخانه ای بوده ایم.
5. همه این موارد به هم مرتبط هستند.

 

1-1-1 دی اکسیدکربن یک گاز گلخانه ای است

در قرن نوزدهم برخی از دانشمندان گازها را مورد آزمایش قرار دادند تا در مورد نحوه عملکرد جو بیشتر بدانند. ریاضی دان فرانسوی ژوزف فوریه در دهه بیست قرن 19 دریافت که باید چیزی در هوا باشد که باعث شود همه گرمای خورشید از اطراف زمین خارج نشود و در فضا منتشر نشود. در دهه 60 قرن نوزده، جان تیندال، فیزیکدان متولد ایرلند، چند گاز را مورد آزمایش قرار داد تا ببیند کدام یک از آنها بهتر گرما را در خود حفظ می کنند. این آزمایش او بعدا توسط دانشمند سوئدی برنده جایزه نوبل، سوانت آرنیوس در سال 1986 ادامه پیدا کرد. آرنیوس نشان داد که بین میزان دی اکسیدکربن و تغییرات دمای جهانی رابطه ای وجود دارد.

 

شکل 1-1 اثر گلخانه ای

 

این موضوع کاملا اثبات شده است که بدون اثر گلخانه ای، زمین مثل ماه، یک تکه سنگ منجمد می بود. از طرف دیگر، جو زهره از 96 درصد دی اکسیدکربن ساخته شده است، این عامل به همراه نزدیکی زهره به خورشید باعث شده است تا دمای سطح این سیاره به 480 درجه سانتیگراد برسد. آب فراوان ترین گاز گلخانه ای جو زمین است و بیشترین اثر گلخانه ای«طبیعی» را دارد. با وجود این، حجم بخار آب در جو همیشه یکسان بوده است بنابراین نقش چندانی در تغییرات اقلیم مدرن ایفا نمی کند (و یا حداقل هنوز چنین نیست). دومین گاز گلخانه ای به لحاظ حجم، دی اکسیدکربن و یا به اختصار CO2 است. این گاز همان چیزی است که باید درباره اش بدانیم. اگرچه میزان 2CO در جو از بخار آب کمتر است اما با وجود این، در ایجاد تغییرات اقلیمی CO2 مهم ترین گاز گلخانه ای است؛ زیرا برخلاف بخار آب، میزان CO2 جو به سرعت در حال افزایش است و این گاز برای مدت زیادی در جو باقی می ماند (حدود 2۰۰ سال). چندین گاز مهم دیگر هم اثر گرم کننده دارند که در جدول (1-1) نمایش داده شده اند:

 

جدول 1-1 گازهای گلخانه ای مهم مؤثر بر گرم شدن کره زمین

گازهای گلخانه ای مهم مؤثر بر گرم شدن کره زمین
گاز گلخانه ای	گرمای جذب شده در 100 سال در مقایسه با CO2	میزان گاز در جو (بخش در میلیون)
دی اکسید کربن	1	388
متان	یک کیلوگرم متان 25 برابر یک کیلوگرم CO2 گرما ذخیره می کند	1.8
اکسید نیترات	یک کیلوگرم اکسید نیترات 298 برابر یک کیلوگرم CO2 گرما ذخیره می کند	0.3
گازهای صنعتی مصنوعی: هیدروفلوروکربن، پریفلوروکربن، هگزافلوراید سولفور	یک کیلوگرم از این گازها می تواند بین 140 تا 24000 برابر یک کیلوگرم CO2 گرما ذخیره می کند	کمتر از 0.001

1-1-2 ما حجم زیادی از گازهای گلخانه ای اضافه را وارد جو کرده ایم

اگر از دهه 1890 به دهه 1950 جهش کنیم به یک شیمی دان جوان امریکایی به نام چارلز کیلینگ می رسیم. او که تنها به دنبال سرگرمی جالبی برای خودش بود، روشی دقیق تر برای اندازه گیری میزان دی اکسیدکربن در جو ابداع کرد. در سال 1958 اداره هواشناسی ایالت متحده تکنیک جدید کیلینگ را در ایستگاه پایش خود در مائونای هاوایی به کار گرفت. وقتی این هواشناساندریافتند که میزان دی اکسید کربن جو هر ساله به میزان قابل توجهی افزایش پیدا می کند، تعجب کردند و از آن زمان تا کنون این اندازه گیری ها مرتب انجام شد و نمودار زیر را تشکیل دادند که به نمودار کیلینگ معروف است.

نوسانات کوچک و تند این شکل به دلیل جنگل های بزرگ نیمکره شمالی ایجاد شده اند. این جنگل ها در تابستان حجم انبوهی از دی اکسیدکربن را جذب می کنند و در زمستان حجم زیادی کربن را آزاد می کنند و همین تغییرات فصلی نمودار را شبیه تیغه اره می کند؛ اما کلیت نمودار رو به افزایش است و سرعت این افزایش نیز صعودی است. اگر قسمت چپ نمودار را با قسمت راست آن مقایسه کنید، متوجه می شوید که در چهل سال اخیر سرعت بالا رفتن میزان گازها افزایش یافته و دی اکسیدکربن بیشتر و بیشتری تولید کرده ایم.

 

شکل 1-2 سطح دی اکسید کربن در ایستگاه ماونولوئا

 

از کجا می دانیم که این افزایش در نتیجه فعالیت انسان بوده است؟ آیا ممکن نیست این دی اکسیدکربن از جای دیگری آمده باشد؟ این سوال منطقی است و برای پاسخ دادن آن دانشمندان تصویری دقیق از جریان دی اکسیدکربن کره زمین را ساخته اند. جدول (1-2) نشان می دهد که منابع دی اکسیدکربن زمین در کجاست و در حال حاضر چگونه در گردش است. هم اکنون بیشتر این کربن ها به شکل دی اکسیدکربن نیستند، بلکه بخشی از سنگ ها یا گیاهان یا سوخت های فسیلی هستند. جهت مقایسه ساده تر، کربن معادل دی اکسیدکربن آنها در نظر گرفته شده؛ یعنی اگر این کربن ها سوزانده شوند و در جو رها شوند، چه میزان دی اکسیدکربن ایجاد خواهد شد.

 

 

 

 

 

جدول 1-2 چرخه جهانی کربن

چرخه جهانی کربن؛ (میلیارد تن معادل دی اکسید کربن)
حجم خالص کربن منتشر شده در سال	مقدار سالیانه کربن جذب شده در جو	مقدار سالیانه کربن رها شده در جو	مقدار کربن ذخیره شده	موقعیت
0	0.4 (جذب طولانی مدت نوسط صخره ها)	0.4 (از آتشفشان ها)	370000000	پوسته زمین
8-	340 (جذب از هوا و ورود به رودخانه)	332 (آزاد شده در هوا)	141000	اقیانوس ها
28	0	28 (سوختی که انسان ها می سوزانند)	14000	سوخت های فسیلی
5-	449 (فتوسنتز و جنگل کاری)	444 (تنفس طبیعی گیاهان به اضافه جنگل زدایی، کود گیاهی و …)	5800	گیاهان و خاک
15	789	840	370163500	جمع
منبع: یونسکو 2008

 

شکل 1-3 انتشار جهانی کربن از سال 1750 تا 2000

 

واقعیت های آشکار

در طی سال های 1990 تا 1998، یک ستون باریک اما عمیق (به عمق 3.5 کیلومتر) از یخ های منطقه وستوک در قطب جنوب حفاری شد. این ستون یخی بخشی از تاریخ منجمد است. این یخ حاوی حباب های ریز بسیار زیادی از هوا است که متعلق به حداقل 4۰۰ هزار سال پیش است. هر کدام از این حباب ها یک کپسول کوچک زمان است و می توان با تحلیل آن دریافت که در زمان شکل گیری آن حباب، چه گازهایی در جو بوده اند و همچنین میانگین دمای زمین در آن لحظه از تاریخ چقدر بوده است. این موضوع به ما اجازه می دهد تا نمودار کیلینگ سطح دی اکسیدکربن خود را تا دوره های کهن گسترش دهیم و ببینیم سطوح کنونی دی اکسیدکربن در مقایسه با گذشته در چه وضعیتی هستند. این نمودار سه موضوع جالب و وحشتناک را به ما نشان می دهد:

1. دمای زمین به وضوح هماهنگ با بالا و پایین رفتن سطح دی اکسیدکربن در جو تغییر می کند.
2. در 4۰۰ هزار سال گذشته، تغییر دی اکسیدکربن از حدود 180 بخش در میلیون به 330 بخش در میلیون، با تغییرات جدی آب و هوایی همبستگی دارد. نقاط پایین دما در نمودار با آنچه ما به عنوان عصر یخبندان ۸ می شناسیم مطابقت دارد.
3. هم اکنون سطح دی اکسیدکربن 388 بخش درمیلیون است که درست در صدر نمودار دوم قرار دارد. این مقدار بالاتر از هر نقطه ای در 400 هزار سال پیش است. همچنین، نرخ رشد کنونی چنان سریع است که قسمت انتهایی نمودار دوم بیشتر شبیه یک خطی عمودی است.

 

شکل 1-4 قلب یخی وستوک

شکل 1-5 سطح دی اکسید کربن از 10000 سال گذشته

 

عجیب نیست که افزایش سطوح دی اکسیدکربن با آغاز انقلاب صنعتی شروع شده است (اواخر قرن هجدهم)، زمانی که انسان ها استفاده جدی از سوخت های فسیلی را شروع کردند و به آن مصرف شتاب دادند.

 

1-1-3 دمای میانگین زمین رو به افزایش است

از زمان پیش از دوران صنعتی تاکنون، دمای میانگین جهان 0.8 درجه افزایش پیدا کرده است. این میزان، بالاتر از هر افزایش دمایی است که در طی دست کم 100 هزار سال گذشته رخ داده است.

سرعت گرمایش زمین در دهه های اخیر شدت یافته است. این روند گرمایشی در 25 سال اخیر بیش از دو برابر 100 سال گذشته بوده است و 10 سالی که رکورد بالاترین دما را داشته اند همه از سال 1999 به بعد رخ داده اند.

موج های گرمای طاقت فرسا نیز متداول تر شده اند. برای مثال موج گرمای اروپا در سال 2003 رکوردها را شکست و باعث مرگ 35000 نفر شد.

زمستان 2006/2007 گرم ترین زمستان نیم کره شمالی بود که در تاریخ ثبت شده است. مسابقات جهانی اسکی تپه در اتریش به دلیل کمبود برف دچار بحران شد و خرس های اسپانیایی به خواب زمستانی نرفتند. در انگلستان گل های بهاری در ژانویه شکفتند و در زمستان بعد حتی زودتر از آن شکوفه دادند.

از سال 2005، یخ قطب شمال سریع تر از آنچه دانشمندان پیش بینی کرده بودند آب شده است. دوره تابستانی ذوب یخ ها در گرینلند طی سی سال اخیر حدود 16 درصد افزایش یافته است و سال 2010 شاهد بیشترین ذوب یخ گرینلند بوده است.

همه این مثال ها در یک روند کلی تر جای می گیرد که در سه نمودار پایین نشان داده شده است.

 

شکل 1-6 دمای جهانی بین سالهای 1850 تا 2000

شکل 1-7 دمای جهانی در 1000 سال گذشته

شکل 1-8 مجموع ناهنجاری های گرمایی زمین از سال 1950

 

1-1-4 ما شاهد آثار دیگر بوده ایم

اینکه فعالان کمپین های مبارزه با تغییرات اقلیمی امروزه از عبارت «گرمایش جهانی» استفاده نمی کنند چند دلیل دارد. دلیل اول اینکه این عبارت کمی خوشایند است (چه کسی در مناطق صنعتی و سرد شمال، کمی گرما نمی خواهد؟) درثانی، عبارت «گرمایش زمین» گویای همه آثار بالا رفتن دمای جهانی روی کره زمین نیست. به نظر می رسد «تغییرات اقلیمی» عبارت پذیرفته شده برای جمع بندی همه آثاری باشد که در پی گرمایش زمین رخ می دهند. همان گونه که راه اندازان کمپین ها، افرادی مانند جرج مارشال، متذکر شده اند، این دو کلمه هنوز بی ضرر به نظر می رسند. توصیف های دقیق تری مانند «قتل عام اقلیم» و «دیوانگی آب و هوا» و یا «توفان اقلیمی» احتمالا نمایشی تر از آن هستند که جدی گرفته شوند.

هیچ رویداد منفردی را نمی توان مستقیما به تغییرات آب و هوا ربط داد. سیستم های آب و هوایی جهان پیچیده تر از آن هستند که بتوان ارتباط های علت و معلولی ساده ای را یافت؛ اما روند کلی حوادث آب و هوایی شدیدتر و پرشمارتر، دقیقا همان چیزی است که از یک جهان در حال گرم شدن انتظار می رود. این وضع دقیقا مانند تقلب در تاس است. اگر یک وزنه مخفی در یک تاس تعبیه کنید تا احتمال بالا آمدن عدد شش را زیاد کنید، شما شش بیشتری خواهید آورد اما هرگز نمی توانید مطمئن شوید که کدام شش اضافه به دلیل وجود وزنه بوده است و کدام شش اتفاقی.

وقتی دمای جهانی بالابرود فقط اجسام گرم نمی شوند بلکه انرژی هر چه بیشتری به سیستم اقلیمی وارد می شود. این امر باعث پیامدهای متعددی می شود از جمله:

–تبخیر بیشتر از سطح اقیانوس ها که باعث طوفان های قدرتمندتر می شوند.

–انتقال حرارت بیشتر بین اجزای سیستم آب و هوایی که منجر به بادهای شدیدتر و دماهای افراطی تر در مناطق خاص می شود (هم دمای بالاتر و هم پایین تر).

–تغییر در الگوهای بارش که منجر به زیر آب رفتن کرانه های برخی رودها و خشکسالی در جاهای دیگر می شود.

–بالا رفتن سطح دریاها به علت انبساط آب گرم و همچنین به علت ذوب شدن یخ های گرینلند و قطب جنوب.

جزئیات افزایش بلایای مرتبط با آب و هوا توسط گروه مشهور کمپین های اقلیمی، یعنی شرکت های بزرگ بیمه، به خوبی مستند شده است.

نمودار زیر را شرکت بیمه بزرگ مونیخ ری تهیه کرده است که تعداد فجایع طبیعی را از سال 1980 تا 2009 نشان می دهد. روند رویدادها کامل مشخص است، تعداد فجایع طبیعی در سال 2009 دو برابر فجایع طبیعی سال 1980 است. در عین حال، سال 2010 با 440 فاجعه ثبت شده بین ژانویه تا ژوئن مشابه سال 2009 است.

شایان توجه است که سه ستون بالایی در نمودار رویدادهایی هستند که می توان آنها را به تغییرات اقلیم مرتبط دانست. این رویدادها به طرز محسوس رشد کرده اند. ستون پایینی فجایعی را نشان می دهد که به تغییرات اقلیم مربوط نمی شوند (زمین لرزه و فوران آتشفشان ها). این فجایع افزایشی نداشته اند. برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد روند مشابهی را از سال 1900 به این سو یافته است.