مثبت در مثبت

مقدمه

روان‌درمانی مثبت‌نگر، از لحاظ تجربی رویکردی معتبر به روان‌درمانی است که توجه ویژه‌ای به بنا نهادن توانمندی‌ها و هیجان‌های مثبت درمان‌جو دارد و حس معنا در زندگی درمان‌جویان را به‌منظور کاهش آسیب‌شناسی روانی و تقویت شادی، افزایش می‌دهد (رشید،[1] 2008). مرور ادبیات روان‌‌شناسی مثبت‌نگر، بیانگر کاربردهای بالقوه این رویکرد برای طیف وسیعی از افراد و موقعیت‌های مختلف است (موئه،[2] 2017). آسیب‌شناسی بسترهای زمینه‌ساز عدم سازگاری با خانواده همسر، در قالب دو مجموعه رویدادهای فردی و رویدادهای بین فردی قابل تبیین است (دهدست وهمکاران، 1396). به نظر می‌رسد آموزش مثبت‌نگری (رشید، 2008) به واسطه مؤلفه‌هایی که بر عملکرد فرد تأثیر گذار است نظیر: ایجاد هیجانات مثبت و یادگیری ابراز خشم و هیجانات منفی و تأکید بر بخشش، شکرگذاری، رضایت در برابر کمال‌خواهی و خوش‌بینی و مولفه‌هایی که بر رویدادهای بین فردی مؤثّرند نظیر: تمرکز برعشق ودلبستگی که به درمان جویان کمک می‌کند در یابند چگونه تعهد و معنا در زندگی را از طریق روابط و پیوند با دیگران تجربه کنند و مؤلفه شناسایی توانمندی‌های اعضای خانواده که باعث قدردانی و بهبود روابط می‌گردد و فرصتی ایجاد می‌کند تا درمان‌جو نسبت به رفتارهای اعضا خانواده که قبلاً باعث سوء تفاهم شده‌اند بینش جدیدی کسب کنند، با تأثیری که برروی خصوصیات فردی وبین فردی دارد، بتواند برروی متغیر سازگاری با خانواده همسر تأثیر گذار باشد.

بهزیستی روانی شامل افکار و احساسات مثبتی است که افراد زندگی خود را به‌طور مطلوب ارزیابی می‌کنند (کبزنسکی^[3] و همکاران، 2018). منظور از بهزیستی در روان‌‌شناسی مثبت‌گرا افزایش میزان شکوفایی در زندگی خود و دیگران است. بهزیستی روان‌شناختی اشاره به حسی از سلامتی دارد که آگاهی کامل از تمامیت و یکپارچگی در تمام جنبه‌های فرد را شامل می‌شود. بهزیستی روان‌شناختی هم مؤلفه‌های عاطفی و هم مؤلفه‌های شناختی دارد. افراد با احساس بهزیستی زیاد، به‌طور عمده‌ای هیجانات مثبت را تجربه می‌کنند و از حوادث و وقایع پیرامون خود ارزیابی مثبتی دارند؛ در حالی‌که افراد با احساس بهزیستی کم، حوادث و موقعیت‌های زندگی‌شان را نامطلوب ارزیابی می‌کنند و بیشتر هیجانات منفی را تجربه می‌کنند. بهزیستی روان‌شناختی بر کنترل بیماری‌ها و واکنش‌پذیری افراد در مقابل مشکلات کمک می‌کند. بنابراین سالمندانی که در آنان بهزیستی روان‌شناختی ارتقا پیدا کند، جو سالمی را برای رشد و پرورش خود تأمین می‌کنند تا در آن جو، به رشد و استقلال برسند. (ریف، 2016) کارل ریف شش مؤلفه برای بهزیستی روان‌شناختی توضیح داده است که شامل خودپذیری، ارتباط مثبت با دیگران، خودمختاری، تسلط بر محیط، هدفمندی در زندگی و رشد شخصی می‌شود. (ریف، 2016)

به نظر می‌رسد مسئله مشکل با خانواده همسر و تأثیر شدید آن برثبات زندگی زناشویی یک مسئله وابسته به فرهنگ در جامعه ایرانی باشد (صادقی، 1395). خانواده اصلی زوجین ایرانی نقش مهمی در کیفیت و پایداری روابط آنها ایفا می‌کنند. با توجه به اهمیت مسئله ارتباط همسر با خانواده یکدیگر درفرهنگ ایرانی، این مسئله چندان دور از انتظار نیست که یکی از موضوعات خاص تعارض برانگیز درتعاملات زوجین ایرانی که درسایر بافت‌های فرهنگی کمتر گزارش شده است، مشکل با خانواده همسر باشد (مظاهری وهمکاران، 1396).

علاوه بر این براساس مطالعات، رضایت زناشویی نیز متغیری بسیار مهم در پیش‌بینی دوام زندگی زناشویی زوجین به‌شمار می‌رود (اولسون[4] ودیگران، 2015). رضایت زناشویی یک احساس ذهنی شادی، رضایت ولذت است که هنگام درنظرگرفتن همه جنبه‌های جاری زندگی زناشویی و سود و زیان‌های آن توسط فرد متأهل تجربه می‌شود (بائومیستر و هس،[5] 2007). و چنانچه در پژوهشی ایرینا^[6] و همکاران (2007) نشان دادند که افراد دارای بهزیستی روان‌شناختی بالا اززندگی خانوادگی خود رضایت بیشتری دارند. از سویی احساس بهزیستی اصطلاحاً به عنوان احساسی مثبت و احساس رضایتمندی عمومی از زندگی که شامل خود و دیگران درحوزه‌های مختلف خانواده، شغل و… می‌باشد، تعریف شده است (چاو،[7] 2016).

رضایت زناشویی احساس شادی، رضایت و لذت از جنبه‌های جاری زندگی زناشویی و برآورد سود و زیان‌های تجربه شده در رابطه را شامل می‌شود. به نظر می‌رسد آموزش مثبت‌نگری رشید (2008) با تأکید بر مؤلفه‌های 1. شکرگذاری، که شیوه قدرتمندی برای افزایش رضایت در زندگی است (رشید، 2008)، 2. عدم کمال‌خواهی نسبت به انتظاراتی که فرد از همسر وزندگی زناشویی دارد که منجر به ناکامی و عدم رضایت از شرایط موجود می‌شود، 3. خوش‌بینی، که باعث تمرکز بر داشته‌ها وخوبی‌های زندگی و توجه به سودهایی که دراثر زندگی زناشویی متوجه فرد شده ونه فقط دیدن بدی‌ها وزیان‌ها، 4. استفاده از سبک فعال ـ سازنده که از نظرگابل وهمکاران (2004) افرادی که در تعامل با دیگران از شیوه‌های فعال ـ سازنده استفاده می‌کنند، سطوح بالاتری از شادی، رضایت، اعتماد وصمیمیت داشته و تضاد کمتری درروابط خود دارند، 5. راهکارهایی برای بهبود رابطه مانند قرار ملاقات مبتنی بر توانمندی‌ها و ساعت جادویی گاتمن، بتواند بر رضایت زناشویی مؤثر واقع شود.

از آنجا که بهزیستی روانی احساس مثبت ورضایت عمومی فرد را شامل می‌شود، آموزش مثبت‌نگری (رشید، 2008) بواسطه مؤلفه‌های شناسایی و پرورش توانمندی‌ها و استفاده شخصی ازآن‌ها برای ایجاد هیجانات مثبت و بکارگیری راهکارهایی برای درک عمیق لذت در فرد و بکارگیری توانمندی‌ها در خدمت به دیگران برای یافتن معنا که به احساس رضایتمندی از زندگی منتهی می‌شود، می‌تواند برروی متغیر بهزیستی روانی تأثیر گذار باشد.

به نظر می‌رسد مداخلات مثبت‌نگر بتواند درافزایش این سه متغیر تأثیرگذارباشد، و بر همین اساس برآن شدیم که به آموزش 14 جلسه روان‌درمانی مثبت‌نگر رشید (2008) برروی خانواده‌ها بپردازیم و اثربخشی آن را بر روی هرکدام از متغیرهای تحقیق بسنجیم.

با توجه به مسائلی كه بیان شد، در این پژوهش تلاش شده است تا از مثبت‌نگری به عنوان رویکرد درمانی کوتاه مدت که اثرات آن بر روی مشکلات گوناگون تأیید شده، برای بهبود بهزیستی روانی و روابط زناشویی زنان استفاده شود و با عنایت به این‌که، در مورد اثر بخشی مثبت‌نگری بر رضایت زناشویی و بهزیستی روانی زنان متأهل در ایران پژوهش اندکی انجام شده است، در این نوشتار بر آنیم تا در پی پاسخگویی به این مسئله بر آییم که آیا آموزش‌گروهی مثبت‌نگری بر رضایت زناشویی و بهزیستی روانی زنان تأثیر دارد؟

[1]. Rashid.

[2]. Moe.

[3]. Kubzansky.

[4]. Olson.

[5]. Baumeister&Vohs.

[6]. Irina.

[7]. Chow.