دوره آموزشی هوش هیجانی برای مدیران پروژه و مدیریت تیم
رهبری مؤثر پروژهها از طریق تسلط بر مهارتهای نرم و پویا
ثبتنام و رزرو جایگاهچکیده دوره
نقش مدیر پروژه در محیط کار قرن بیست و یکم، از یک **"مدیر فرآیند سختگیر"** به یک **"رهبر خدمتگزار"** تغییر کرده است؛ کسی که نه تنها به نتایج پروژه، بلکه به توسعه تیم نیز اهمیت میدهد. این دوره آموزشی جامع به منظور ادغام **هوش هیجانی (EQ)** در شیوههای مدیریت پروژه طراحی شده است. تحقیقات نشان میدهند که موفقیت پروژهها دیگر صرفاً به شایستگیهای فنی وابسته نیست، بلکه به طور فزایندهای تحت تأثیر **شایستگیهای بین فردی** قرار دارد. هوش هیجانی به مدیران پروژه این توانایی را میدهد که احساسات خود و دیگران را تشخیص داده، درک کنند و مدیریت نمایند تا همکاری را تقویت، تعارضات را حل و فصل و تیمها را برای دستیابی به عملکرد بالا و سازگاری با محیطهای پویای امروزی، مانند متدولوژیهای **چابک (Agile)**، الهام بخشند. این دوره بر پنج مؤلفه اصلی هوش هیجانی تمرکز دارد: **خودآگاهی، خودتنظیمی، انگیزه، همدلی و مهارتهای اجتماعی**. شرکتکنندگان یاد میگیرند که چگونه این **مهارتهای قدرت (Power Skills)** را در فرآیندهای مدیریت پروژه، از برنامهریزی و تخمین تا کنترل و اجرای کار، به کار گیرند و در نهایت به رهبرانی مؤثرتر تبدیل شوند.
مقدمه: چرا هوش هیجانی دیگر یک گزینه نیست؟
مدیریت پروژه فراتر از برنامهریزی، بودجهبندی و تحویل محصولات است؛ این امر عمیقاً در مورد مدیریت افراد است. مدیران پروژه باید دینامیکهای پیچیده تیم، تعارضات اجتنابناپذیر و تعاملات با ذینفعان را مدیریت کنند. در سالهای اخیر، ادبیات مدیریت پروژه نشاندهنده تغییر تمرکز از صرفاً مهارتهای فنی به شایستگیهای شخصی است. در این میان، **هوش هیجانی (EI یا EQ)** به عنوان یک بعد حیاتی از تفاوتهای فردی معرفی شده که موفقیت پروژهها را تضمین میکند.
هوش هیجانی، که دانیل گلمن آن را محبوب کرد، شامل توانایی نظارت بر احساسات خود و دیگران، تمایز بین احساسات مختلف و استفاده از اطلاعات هیجانی برای هدایت تفکر و رفتار است. رهبران با هوش هیجانی بالا، احتمال بیشتری دارد که در شرایط پرتنش آرامش خود را حفظ کنند، از مربیگری همتایان حمایت کنند و تعارضات را به صورت سازنده حل و فصل نمایند، که این امر به نوبه خود، بهرهوری و سازگاری تیم را در طول زمان افزایش میدهد. این امر به ویژه در محیطهای **چابک (Agile)** که نیازمند همکاری بالا، ایمنی روانشناختی و توانایی انطباق سریع هستند، حیاتی است.
مدیران پروژهای که بر هوش هیجانی مسلط هستند، خود را از همتایان خود متمایز میکنند. آنها بهتر میتوانند روابط ذینفعان را توسعه دهند، یک محیط کاری مثبت و روحیه تیمی بالا ایجاد کنند و در موقعیتهای دشوار و تعارضات، با دیگران تعامل مؤثرتری داشته باشند. هوش هیجانی همچنین توانایی آنها را در تصمیمگیریهای بهتر از طریق استفاده از اطلاعات هیجانی، و همچنین توانایی پیشبینی و جلوگیری از شکستهای عاطفی، بهبود میبخشد.
این دوره یک مسیر یادگیری ساختارمند و متمرکز ارائه میدهد که نه تنها نظریه هوش هیجانی را معرفی میکند، بلکه کاربرد عملی آن را در فرآیندهای مدیریت پروژه PMI (مؤسسه مدیریت پروژه) و رهبری تیمها، از جمله درک مراحل توسعه تیم و چگونگی مدیریت تیمها در هر مرحله، آموزش میدهد. هدف این است که شرکتکنندگان را به مهارتهای نرم حیاتی مجهز کنیم تا بتوانند نتایج پروژه را به نحو احسن و پایدار بهبود بخشند.
مخاطبین هدف
این دوره برای متخصصانی طراحی شده است که به دنبال تقویت تواناییهای رهبری خود و بهبود پویایی تیمهایشان در محیطهای مدیریت پروژه هستند.
- مدیران پروژه در سطوح مختلف (از مبتدی تا با تجربه) که به دنبال تکمیل مهارتهای فنی خود با مهارتهای نرم ضروری هستند.
- رهبران تیم، سرپرستان، و مدیرانی که مسئولیت موفقیت پروژهها و یا مدیریت تیمهای انسانی را بر عهده دارند.
- تحلیلگران کسب و کار، اسکرام مسترها (Scrum Masters)، و صاحبان محصول (Product Owners) که نقشهای محوری در تعامل تیمی و ذینفعان ایفا میکنند.
- هر فردی که در یک محیط تیمی کار میکند و میخواهد درک خود را از هوش هیجانی افزایش دهد تا به مدیری بهتر، همکار مؤثرتر، و رهبری الهامبخشتر تبدیل شود.
- اعضای تیم پروژه که در محیطهای پرتنش کار میکنند و به دنبال استراتژیهایی برای مدیریت استرس و تعامل سازنده هستند.
چشمانداز دوره: EQ، دارایی استراتژیک
چشمانداز این دوره آموزشی، پرورش نسل جدیدی از مدیران پروژه است که نه تنها از نظر فنی شایسته و متبحر هستند، بلکه از نظر هیجانی نیز هوشمند و دارای **توانایی رهبری تحولآفرین** میباشند. ما باور داریم که در آیندهای نزدیک، هوش هیجانی به مهمترین **مهارت قدرت** در محیطهای کاری، به ویژه در حوزههایی که با تغییرات سریع و پیچیدگی عاطفی روبرو هستند، تبدیل خواهد شد. این دوره بستری را فراهم میکند تا شرکتکنندگان بتوانند با تسلط بر شایستگیهای اصلی هوش هیجانی، در محیطهای پرتنش، آرامش خود را حفظ کنند، تعارضات را به شکل سازنده مدیریت نمایند، **ایمنی روانشناختی تیم** را تقویت کنند و در نهایت، پروژههایی را با نرخ موفقیت بالاتر، چه از نظر رعایت بودجه و زمانبندی و چه از نظر رضایت ذینفعان و روحیه تیمی، به سرانجام برسانند. این دوره **سرمایهگذاری استراتژیک بر روی مهارتهای انسانی** است که بازدهی مالی قابل توجهی را برای سازمانها به ارمغان میآورد و رهبران را قادر میسازد تا در دوران دیجیتال، مؤثر و الهامبخش باشند.
اهداف آموزشی دوره
اهداف کلی (General Goals)
- درک کامل مدلهای مختلف هوش هیجانی (گلمن، سالووی/مایر) و کاربرد استراتژیک آنها در محیطهای مدیریت پروژه و چابک.
- توسعه قابلیتهای فردی برای خودآگاهی و خودتنظیمی هیجانی به منظور حفظ رهبری مؤثر و تصمیمگیری واضح در شرایط ابهام و فشار پروژه.
- تقویت مهارتهای بین فردی (همدلی، مهارتهای اجتماعی) برای مدیریت پویایی تیم، حل تعارضات و ایجاد یک محیط تیمی مثبت و انگیزشی.
اهداف رفتاری قابل سنجش (Measurable Behavioral Goals)
سرفصلها و جزئیات جلسات (۳۰ ساعت آموزشی)
مجموع دوره: ۱۰ جلسه ۳ ساعته (۳۰ ساعت)
جلسه اول: هوش هیجانی چیست و چرا برای مدیران پروژه حیاتی است؟
عنوان: بازتعریف رهبری پروژه: از فرآیند به انسان
اهداف خاص:
- تعریف هوش هیجانی (EI/EQ) و توضیح اهمیت آن به عنوان یک مهارت قدرت (Power Skill) در مدیریت پروژه.
- تشریح تفاوت مدل توانایی (سالووی/مایر) و مدل ترکیبی (گلمن) و مؤلفههای اصلی هر کدام.
فعالیت عملی:
- انجام یک خود-ارزیابی اولیه کوتاه (شامل ۵۲ عبارت) برای شناسایی نقاط قوت و زمینههای بهبود در چهار حوزه کلیدی هوش هیجانی.
- بحث گروهی: "هوش هیجانی در عمل" و به اشتراک گذاشتن حکایاتی درباره پروژههایی که به دلیل کمبود مهارتهای نرم به شکست انجامیدهاند.
جلسه دوم: خودآگاهی: ریشه و پایه رهبری هیجانی
عنوان: درک خود و تأثیر هیجانات بر رفتار رهبری
اهداف خاص:
- تعریف خودآگاهی و توضیح نقش آن در تشخیص تأثیر احساسات، باورها و ترجیحات فرد بر محیط پروژه.
- آموختن تکنیکهایی برای نگهداری دفترچه خاطرات هیجانی (Emotional Diary) برای شناسایی محرکها و الگوهای عاطفی.
فعالیت عملی:
- تکمیل تمرینات "آنچه بیشتر برایم ارزش دارد" (What I Value Most) برای درک بهتر انگیزههای شخصی و تأثیر آنها بر تصمیمگیریها.
- شروع به نگهداری یک دفترچه خاطرات هیجانی برای حداقل ۵ روز به منظور ثبت و تأمل در مورد افکار/رفتارهای مرتبط با احساسات.
جلسه سوم: خودتنظیمی: کنترل واکنشها و مدیریت استرس
عنوان: مدیریت هیجانات، ثبات در بحران و جلوگیری از گسستهای عاطفی
اهداف خاص:
- کسب توانایی استفاده از آگاهی هیجانی برای کنترل و مدیریت مؤثر احساسات و تکانههای مخرب.
- شناسایی تکنیکهای ضروری برای تنظیم هیجانات (مانند تمرین پاسخ آرامش شرطی) و مدیریت استرس در پروژههای پیچیده.
فعالیت عملی:
- آزمایش تکنیک پاسخ آرامش شرطی (Conditioned Relaxation Response) برای به دست آوردن کنترل بیشتر بر هیجانات.
- "نردبان استنتاج" (The Ladder of Inference): تجزیه و تحلیل یک سناریوی تعارضی برای درک چگونگی پریدن به نتیجهگیریهای هیجانی.
جلسه چهارم: انگیزه: هدایت تیمها به سوی اهداف پروژه
عنوان: قدرت انگیزه درونی و تأثیر آن بر بهرهوری تیمی
اهداف خاص:
- توضیح انگیزه به عنوان شایستگی هوش هیجانی و نقش آن در پیگیری اهداف با انرژی و پشتکار.
- آموختن نحوه استفاده از مثال شخصی و خلق یک چشمانداز واضح برای الهام بخشیدن و افزایش روحیه و بهرهوری تیم.
فعالیت عملی:
- تدوین حداقل یک هدف هوش هیجانی قابل اندازهگیری (SMART Goal) برای توسعه شخصی و اشتراکگذاری آن برای ایجاد پاسخگویی.
- مطالعه موردی: بررسی چگونگی تأثیر انگیزه بالا در تیمهای Agile بر معیارهایی مانند سرعت اسپرینت (Sprint Velocity).
جلسه پنجم: همدلی و آگاهی اجتماعی: درک تیم و ذینفعان
عنوان: خواندن اتاق، درک دیدگاههای متقابل و ایجاد ایمنی روانشناختی
اهداف خاص:
- توسعه همدلی به عنوان توانایی درک آرایش عاطفی دیگران و مهارت رفتار با افراد بر اساس واکنشهای عاطفی آنها.
- تشریح آگاهی اجتماعی و نحوه استفاده از آن برای درک پویاییهای عاطفی تیم و ایجاد ایمنی روانشناختی.
فعالیت عملی:
- تمرینهای عملی همدلی (Empathy Training) برای درک بهتر دیدگاهها و نیازهای تیم.
- بازی نقش (Role Play): "تشخیص سیگنالهای پنهان" برای تشخیص ناامیدی یا عدم مشارکت در طول وظایف پیچیده.
جلسه ششم: مهارتهای اجتماعی: گوش دادن فعال و بازخورد مؤثر
عنوان: برقراری ارتباط با سواد هیجانی، شبکهسازی و حل تعارضات جزئی
اهداف خاص:
- تقویت مهارتهای ارتباطی و شبکهسازی (Social Skills) به منظور مدیریت روابط و ایجاد شبکههای همکاری.
- آموختن نحوه ارائه و دریافت بازخورد سازنده با در نظر گرفتن ابعاد هیجانی برای جلوگیری از تخریب روحیه.
فعالیت عملی:
- تمرینهای عملی برای "دادن بازخورد" (Giving Feedback) و "دریافت بازخورد" (Receiving Feedback) به شیوهای هیجانی باسواد.
- تمرین "گوش دادن با سواد هیجانی" (Emotionally Literate Listening) برای اطمینان از انتقال اطلاعات دقیق.
جلسه هفتم: حل تعارضات و پویایی تیم: از شکلگیری تا عملکرد
عنوان: مدیریت طوفانها، تعارض سازنده و استفاده از مراحل توسعه تیم تاکمن
اهداف خاص:
- توضیح مراحل توسعه گروه (شکلگیری، طوفان، هنجارسازی، عملکرد) و استراتژیهای رهبری مورد نیاز در هر مرحله.
- آموختن و اجرای تکنیکهای هوش هیجانی برای حل تعارضات بزرگتر و حفظ تمرکز تیم.
فعالیت عملی:
- حل تعارض: تحلیل مورد مطالعاتی درباره مدیر پروژهای که از آگاهی اجتماعی برای حل تعارض بین دو طراح ارشد استفاده کرد.
- تمرین پویایی تیم: استفاده از ابزارهایی برای "درک رویکرد کلی خود در حل مسئله" و تمرین مدیریت تنش به شیوهای غیرمخرب هیجانی.
جلسه هشتم: کاربرد هوش هیجانی در برنامهریزی و مدیریت محدوده
عنوان: همسویی استراتژیک، جمعآوری نیازمندیها و تخمینهای مبتنی بر واقعیت
اهداف خاص:
- ادغام شایستگیهای هوش هیجانی (مانند همدلی و آگاهی اجتماعی) در فرآیندهای برنامهریزی پروژه، از جمله جمعآوری نیازمندیها و تخمین.
- به کارگیری تکنیکهای مدیریت پروژه مانند ساختار شکست کار (WBS) و استفاده از خروجیهای محدوده برای اطلاعرسانی برنامهریزی، هزینه و منابع.
فعالیت عملی:
- فعالیت برنامهریزی: ایجاد خروجیهای محدوده پروژه برای ساختار شکست کار (WBS) به منظور آگاهیرسانی برنامهریزی، هزینه و منابع.
- تمرین تخمین: محاسبه مدت فعالیت و هزینههای منابع و بحث در مورد نحوه تأثیر سوگیریهای عاطفی بر عدم قطعیت تخمین.
جلسه نهم: هوش هیجانی در کنترل، اجرا و مدیریت تغییر
عنوان: حفظ کنترل یکپارچه، مدیریت ارزش کسبشده (EVM) و تابآوری هیجانی
اهداف خاص:
- آموختن روشهای حفظ کنترل یکپارچه پروژه از طریق بررسیهای پروژه و مدیریت ارزش کسبشده (EVM).
- توضیح نقش EQ در اجرای پروژه، مدیریت تعارضات تیمی در لحظه و افزایش تابآوری (Resilience) در زمان بحران.
فعالیت عملی:
- تحلیل EVM: محاسبه عملکرد پروژه بر اساس دادههای EVM (مانند SV، CV) و شناسایی روشهای اصلاح زمانبندی پروژه.
- تمرین بحران: شبیهسازی سناریوهای شکست غیرقابل اجتناب (Unavoidable Failure) و تمرین نحوه ارائه اطمینان و خوشبینی به تیم.
جلسه دهم: رهبری تحولآفرین و توسعه مستمر هوش هیجانی
عنوان: مربیگری، توسعه شایستگیهای هیجانی و تبدیل EQ به مزیت رقابتی
اهداف خاص:
- توسعه یک برنامه عملیاتی برای تقویت مستمر شایستگیهای هوش هیجانی بر اساس بازخوردها و نقاط ضعف شناسایی شده.
- درک سبک رهبری تحولآفرین (Transformational Leadership) و چگونگی تأثیر هوش هیجانی بر آن، و همچنین اهمیت توسعه EI در ساختار تیم.
فعالیت عملی:
- طراحی برنامه توسعه: طراحی یک "برنامه اقدام فردی هوش هیجانی" (EI Action Plan) شامل اهداف SMART برای تقویت مهارتهای ضعیفتر.
- ارزیابی ۳۶۰ درجه (شبیهسازی): بحث در مورد چگونگی استفاده از نتایج ارزیابی ۳۶۰ درجه در EQ برای شناسایی زمینههای بهبود رهبری.
نتایج مورد انتظار پس از پایان دوره
انتظار میرود پس از اتمام موفقیتآمیز این دوره ۳۰ ساعته، شرکتکنندگان به سطحی از **تسلط هیجانی** دست یابند که مستقیماً بر عملکرد پروژه و اثربخشی رهبری آنها تأثیر بگذارد.
در سطح فردی و رهبری:
مدیران پروژه قادر خواهند بود تأثیر هوش هیجانی را بر موفقیت پروژه به طور کامل درک کنند. آنها مهارتهای **خودآگاهی و خودتنظیمی** لازم را برای حفظ آرامش در شرایط پرتنش، جلوگیری از فرسودگی شغلی و اتخاذ تصمیمات با کیفیتتر در شرایط عدم قطعیت به دست خواهند آورد. رهبران میتوانند با درک آرایش عاطفی دیگران و استفاده از **همدلی**، روابط ذینفعان را بهبود بخشند و از مهارتهای اجتماعی برای برقراری ارتباط مؤثرتر، ارائه بازخورد سازنده و جلوگیری از سوءتفاهمها استفاده کنند.
در سطح تیم و پروژه:
انتظار میرود تیمهای تحت رهبری شرکتکنندگان، سطح بالاتری از **همکاری، روحیه تیمی و ایمنی روانشناختی** را تجربه کنند. هوش هیجانی به طور مثبتی با معیارهای عملکرد چابک مانند سرعت اسپرینت، کیفیت همکاری و روحیه تیمی مرتبط است. مدیران قادر خواهند بود:
- **نرخ موفقیت پروژه را افزایش دهند:** تحقیقات نشان میدهد پروژههایی که توسط مدیران دارای EQ بالا هدایت میشوند، نرخ موفقیت بالاتری دارند.
- **تعارضات را به صورت سازنده حل و فصل کنند:** با تشخیص احساسات اساسی که تعارضات را هدایت میکنند، اختلافات را به گونهای میانجیگری کنند که انسجام تیم حفظ شود.
- **انگیزه و مشارکت تیم را تقویت کنند:** با ایجاد یک محیط کاری مثبت، میتوانند اعضای تیم را به ارائه **"تلاش اختیاری" (discretionary effort)** تشویق نمایند.
- **برنامهریزی را بهبود بخشند:** با آگاهی از نیازهای عاطفی ذینفعان، برنامهریزی پروژه را شفاف و دقیقتر انجام دهند.
به طور خلاصه، این دوره هوش هیجانی را از یک ویژگی "خوب است که داشته باشیم" به یک **"دارایی روانشناختی استراتژیک"** تبدیل میکند که منجر به چابکی و پایداری بلندمدت تیمها میشود.
شیوهٔ ارزشیابی (۳۶۰ درجه)
ارزیابی شرکتکنندگان در این دوره به صورت جامع و ۳۶۰ درجه، ترکیبی از سنجش دانش نظری و کاربرد عملی مهارتهای هیجانی در طول دوره انجام میگیرد:
تأثیر در نمره نهایی: ناچیز (کمتر از ۵٪)، صرفاً برای هدفگذاری آموزشی و سنجش پیشرفت.
ابزار: استفاده از ابزارهای ارزیابی ۳۶۰ درجه (مشابه EQ 360 یا ESCI).


بدون نظر