مصاحبه با دکتر سعید جوی‌زاده: هنر ارائه بازخورد موثر در فرایند کوچینگ
تخصص: کوچینگ توسعه فردی و سازمانی، نویسنده کتاب «بازخورد: پلی به سوی تحول»
مقدمه:
در فرآیند کوچینگ، ارائه بازخورد یکی از مهم‌ترین عناصر پیشرفت و توسعه کلاینت است. کوچینگ به عنوان یک روش راهنمایی شخصی و حرفه‌ای، هدف دارد که کلاینت‌ها را به دنبال خودکشف، تقویت مهارت‌ها و دستیابی به اهدافشان هدایت کند. اما برخلاف اینکه ارائه بازخورد فقط به سادگی گفتن “درست” یا “غلط” محدود شود، این فرآیند یک هنر است که نیازمند توجه به جزئیات، حساسیت و استراتژی دقیق است. بازخورد موثر در کوچینگ به کلاینت کمک می‌کند تا ببیند کجا قدم برداشته است و کجا می‌تواند بهبود بخشیده یا تغییرات لازم را انجام دهد.
هنر ارائه بازخورد موثر شامل بیش از آن است که تنها اطلاعاتی را به کلاینت منتقل کنیم. این فرآیند باید به صورت سازنده، دقیق و مشخص انجام شود تا کلاینت بتواند از آن بهره‌مند شود. بازخورد مثبت کلاینت را تشویق می‌کند و اعتماد به نفس او را افزایش می‌دهد، در حالی که بازخورد سازنده به او فرصت می‌دهد تا نقاط ضعف خود را شناسایی کرده و روی آنها کار کند. این تعادل بین مثبت بودن و ارائه نکات بهبودی، کلید موفقیت در فرآیند کوچینگ است. کوچ باید به گونه‌ای بازخورد ارائه دهد که کلاینت را الهام بخشد و نه دلسرد کند.
برای ارائه بازخورد موثر، کوچ باید به عوامل مختلفی توجه کند، از جمله زمان‌بندی مناسب، نحوه ارائه اطلاعات و حساسیت به احساسات کلاینت. بازخورد نباید تنها در انتهای فرآیند کوچینگ ارائه شود؛ بلکه باید به طور مستمر و در مواقع مناسب ارائه شود تا کلاینت بتواند به طور مداوم پیشرفت کند. همچنین، کوچ باید به این موضوع توجه داشته باشد که بازخورد باید به گونه‌ای باشد که کلاینت احساس کند ارزشمند است و نظرات کوچ برای کمک به او است، نه برای انتقاد یا کاهش اعتماد به نفس. این هنر، که شامل ترکیبی از صراحت، حساسیت و تعهد است، به کلاینت کمک می‌کند تا بهترین نسخه خود را کشف کند و به دست آورد.
مصاحبه‌گر: سلام دکتر جوی‌زاده! ممنون که وقت گذاشتید. امروز می‌خواهیم درباره ارائه بازخورد موثر در فرایند کوچینگ صحبت کنیم. به نظر شما چرا بازخورد تا این اندازه در موفقیت کوچینگ حیاتی است؟
دکتر جوی‌زاده: سلام بر شما. بازخورد، همانند آینه‌ای است که واقعیت را بدون تعارف نشان می‌دهد. در کوچینگ، اگر کوچ نتواند بازخورد شفاف و سازنده ارائه دهد، مراجع درک درستی از نقاط قوت یا ضعف خود نخواهد داشت. بازخورد موثر، سوخت حرکت به سمت تغییر است!
سوال ۱: ویژگی‌های یک بازخورد موثر چیست؟ چه تفاوتی بین بازخورد «سازنده» و «تخریب‌گر» وجود دارد؟
پاسخ:
- سازنده:
- خاص و ملموس است: مثلاً «وقتی در جلسه آخر، داده‌ها را بدون منبع ارائه کردی، اعتبارت نزد تیم کاهش یافت.»
- مبتنی بر مشاهده است، نه قضاوت: «متوجه شدم سه جلسه پیاپی دیر آمدی» به جای «بی‌مسئولیتی!»
- متعادل است: نقاط قوت و حوزه‌های بهبود را همزمان مطرح می‌کند.
- مشوق اقدام است: «دفعه بعد می‌توانی از ابزار X برای مدیریت زمانت استفاده کنی.»
- تخریب‌گر:
- کلی‌گویی می‌کند: «ضعیف عمل کردی!»
- برچسب می‌زند: «تو همیشه بی‌دقت هستی!»
- راهکاری ارائه نمی‌دهد.
سوال ۲: کوچ‌ها معمولاً چه اشتباهاتی در ارائه بازخورد مرتکب می‌شوند؟
پاسخ:
- اجتناب از بازخورد منفی به دلیل ترس از آسیب به رابطه!
- تمرکز یکطرفه بر ضعف‌ها و نادیده گرفتن پیشرفت‌ها.
- استفاده از زبان غیرشفاف: مثلاً «شاید بهتر باشد…» که ابهام ایجاد می‌کند.
- عدم توجه به زمان و مکان مناسب: بازخورد در جمع یا هنگام استرس مراجع، اثر معکوس دارد.
سوال ۳: تکنیک‌های طلایی شما برای ارائه بازخوردی که انگیزه تغییر ایجاد کند، چیست؟
پاسخ:
۱. مدل SBI (موقعیت-رفتار-تأثیر):
- موقعیت: «در جلسه دیروز با تیم فروش…»
- رفتار: «وقتی ایده همکارت را قطع کردی…»
- تأثیر: «احساس کردم اعضای تیم تمایلشان به اشتراک گذاری نظرات کاهش یافت.»
۲. پرسش‌های قدرتمند:
- «به نظر خودت اگر این موقعیت تکرار شود، چه راهکاری داری؟»
۳. بازخورد ساندویچی (با احتیاط!):
- شروع با تحسین → بیان حوزه بهبود → پایان با امیدواری.
- مثال: «ارائه تو ساختار خوبی داشت (+)، اما اگر داده‌ها را مصور می‌کردی (-)، نتیجه قوی‌تر می‌شد (+).»
سوال ۴: اگر مراجع در برابر بازخورد مقاومت کرد، چگونه باید واکنش نشان دهیم؟
پاسخ:
- علت مقاومت را کشف کنید: شاید ترس از شکست یا تجربه گذشته تلخ باشد.
- همدلی کنید: «میدانم پذیرش این نکته سخت است…»
- از زبان «من» استفاده کنید: «من احساس کردم که…» تا حالت حمله نداشته باشد.
- گزینه پیشنهاد دهید: «اگر موافق نیستی، می‌توانیم با هم راهکار دیگری بررسی کنیم.»
سوال ۵: نقش فرهنگ در سبک بازخورددهی چگونه است؟ مثلاً در جوامعی که حفظ آبرو اهمیت بالایی دارد.
پاسخ:
- در چنین فرهنگ‌هایی، باید غیرمستقیم‌تر عمل کرد.
- مثال: به جای «طرح تو اشکالات زیادی دارد»، بگوییم «اگر بخواهیم این طرح را به مرحله اجرا نزدیک‌تر کنیم، چه تغییراتی نیاز دارد؟»
- استفاده از داستان‌ها یا مثال‌های غیرشخصی نیز کمک می‌کند.
سوال ۶: فناوری (مثلاً ابزارهای آنلاین) چه تاثیری بر فرایند بازخوردگذاری داشته است؟
پاسخ:
- نرم‌افزارهای ۳۶۰ درجه (مانند SurveyMonkey) بازخورد جامع‌تری از ذی‌نفعان مختلف جمع می‌کند.
- هوش مصنوعی می‌تواند الگوهای تکرارشونده رفتار را تحلیل کند (مثلاً کاهش مشارکت مراجع در جلسات مجازی).
- اما مراقب باشید! حضور رو در رو برای بازخوردهای حساس، جایگزین ندارد.
سوال پایانی: اگر بخواهید یک جمله الهام‌بخش درباره بازخورد موثر بگویید، چه می‌گویید؟
دکتر جوی‌زاده:
«بازخورد، هدیه‌ای است که اگر با نیت خیر و مهارت ارائه شود، می‌تواند مسیر زندگی فردی و حرفه‌ای را دگرگون کند. جسارت دادن و ظرفیت دریافت بازخورد را در خود پرورش دهید!»
پایان مصاحبه
با تشکر از دکتر جوی‌زاده برای بینش‌های ارزشمندشان! برای مطالعه مقالات بیشتر در حوزه کوچینگ، به بخش وبلاگ سایت ما مراجعه کنید.
بدون نظر