سرمایه اجتماعی مفهومی است که هدف آن تاکید بر اهمیت تماس های اجتماعی بین گروه ها و درون گروه ها است. در درجه اول به این معنی است که شبکه‌های اجتماعی دارای ارزشی هستند و آن‌طور که قبلاً تصور می‌شد طبیعتاً مضر نیستند.

مفهوم سرمایه اجتماعی همچنین تاکید می کند که شبکه های اجتماعی منجر به افزایش بهره وری در افراد، تیم ها و سازمان ها می شود. این افزایش بهره وری می تواند هم مالی و هم غیره باشد. این بدان معنی است که تماس های اجتماعی می تواند با تقویت روابط مثبت منجر به افزایش اعتماد به نفس و تحقق آن شود. ماهیت این است که سرمایه اجتماعی نیز مانند هر سرمایه دیگری (انسانی، فیزیکی، مالی) برای رزق و روزی جامعه مهم و مفید است.

اصطلاح سرمایه اجتماعی به اشکال مختلف در رشته های مختلف به کار رفته است. به عنوان مثال، بانک جهانی از آن برای تعریف توسعه اجتماعی و اقتصادی استفاده می کند. کارشناسان شرکتی به طور مشابه از آن به معنای رویکرد توسعه سازمان استفاده می کنند. جادسون حنیفان از استفاده از سرمایه اجتماعی دفاع کرد. او از آن در بحث های خود در مورد مراکز اجتماعی مدارس روستایی استفاده کرد. وی اهمیت روابط اجتماعی در بین مردم را برای ایجاد حسن نیت و همدلی در بین همکاران و ارتقای همکاری ها ترویج داد.

بعداً جین جاکوبز، پیر بوردیو و جیمز اس. کولمن هر از گاهی در توسعه این مفهوم مشارکت داشتند. رابرت دی. پاتنام بعدها به طور گسترده کار کرد و این کار او بود که ایده سرمایه اجتماعی را به بحث های تحقیق و سیاست گذاری گسترش داد.

موانع ایجاد سرمایه اجتماعی

دلایل زیادی می تواند وجود داشته باشد که می تواند به عنوان موانعی برای ایجاد یا توسعه سرمایه اجتماعی عمل کند. این عوامل در جغرافیا و فرهنگ متفاوت است. به عنوان مثال در کشورهای در حال توسعه یا جهان سوم، شبکه های اجتماعی حول محور خانواده و هویت هستند. ایجاد سرمایه اجتماعی در خانواده ها و طبقات کم یا اصلاً وجود ندارد. این به دلیل بی اعتمادی بین دو خانواده یا قشر است که برای ایده سرمایه اجتماعی مضر است.

شواهد قوی وجود دارد که نشان می‌دهد سرمایه اجتماعی جوامع و افراد را از نظر اقتصادی به سوی رفاه سوق می‌دهد و اجازه می‌دهد توسعه پایدار باشد. بانک جهانی معتقد است که سرمایه اجتماعی زمانی که به درستی مورد استفاده قرار گیرد می تواند کارایی و پایداری پروژه ها را افزایش دهد. آنها معتقدند که این امر می تواند از طریق همکاری تلاش های جوامع و توانایی آن برای همکاری با یکدیگر به دست آید. همچنین شفافیت بیشتر در سیستم کلی را ترویج می کند، پیوند بهتری را تقویت می کند و مسئولیت پذیری کلی را افزایش می دهد.

کاربرد سرمایه اجتماعی

مفهوم سرمایه اجتماعی به عنوان وسیله ای برای افزایش کیفیت و اثربخشی کلی به ویژه آنهایی که شامل اقدامات اجتماعی در مقیاس بزرگ هستند، جایگاه قابل توجهی به دست آورده است. بسیاری از سازمان ها سازه های عملی را طراحی کرده اند تا این ایده را عملی کنند. به عنوان مثال، بانک جهانی چارچوب اجرای سرمایه اجتماعی (SCIF) را توسعه داد. این برای دسترسی به چگونگی استفاده از سرمایه اجتماعی در عملیات طراحی شده است.

برای اینکه سرمایه اجتماعی عملاً امکان پذیر باشد، می توان آن را به 5 عنصر در سطح عملی و عملیاتی تقسیم کرد. آن ها هستند

1. گروه ها و شبکه ها
2. اعتماد و همبستگی
3. اقدام جمعی و همکاری
4. انسجام اجتماعی و شمول
5. اطلاعات و ارتباطات

این عناصر برای توسعه سرمایه اجتماعی مهم هستند و رهنمودهایی را در این منطقه در سطوح مختلف عملیاتی ارائه می دهند. با تقسیم مؤثر به این 5 لایه، می توان هر یک را به طور جداگانه مدیریت کرد و در عملیات گنجانید.