مفهوم توجه در روانشناسی شناختی با تمرکز بر توضیح چگونگی پردازش اطلاعات محیطی با کمک گیرنده های حسی مورد مطالعه قرار می گیرد. واژه توجه برای فرآیندهای ادراکی مختلفی استفاده می شود که شامل انتخاب و گنجاندن ورودی های حسی خاصی به عنوان بخشی از تجربه آگاهانه ما می شود. فرآیند توجه شامل گوش دادن و تمرکز بر یک موضوع، موضوع یا رویداد خاص برای تحقق اهداف مورد نظر است.

توجه فرآیندی است که نه تنها شامل تمرکز یا تمرکز بر یک چیز است، بلکه به همان اندازه نگران نادیده گرفتن محرک‌های رقابتی یا اطلاعات موجود در محیط است. توجه به فرد این امکان را می دهد که اطلاعات، ادراک یا احساس کمتر مرتبط را برای آن لحظه “کوک” کند و در عوض بیشتر بر روی اطلاعاتی که مرتبط تر است تمرکز کند یا اولویت بیشتری داشته باشد. توجه تمرکز یا هوشیاری ما را فقط روی یک شی انتخابی بهبود می بخشد، که به بهبود وضوح یا تمرکز بر روی شی ای که در حال درک است کمک می کند. توجه را نمی توان صرفاً یک فرآیند شناختی در نظر گرفت، زیرا تحت تأثیر احساسات، نگرش، علاقه و حافظه نیز قرار می گیرد. فرآیند توجه از طریق توانایی های شناختی ما صورت می گیرد،

چند نکته مهم مرتبط با توجه

• • توجه از نظر مدت و ظرفیت محدود است. به دلیل این محدودیت است که انجام چند کار به سختی نتایج سازنده ای به همراه دارد، زیرا ظرفیت توجه محدودی دارد.

• • فرآیند توجه شامل توجه انتخابی به متغیرهای خاص و در عین حال فیلتر کردن متغیرهای کمتر مرتبط یا مختلف دیگر است.

• • توجه یک جزء کلیدی از سیستم شناختی ما است که درست از مرحله تولد شروع می شود. به عنوان مثال، نوزاد تازه متولد شده با چرخاندن سر خود به سمت آن سمت، به سرعت به محرک های محیط مانند صدای بلند پاسخ می دهد.

انواع توجه

طبقه بندی توجه توسط راس: از نظر راس توجه را می توان به غیر ارادی (توجه غیر ارادی) و اختیاری (توجه ارادی) طبقه بندی کرد.

غیر ارادی (توجه غیر ارادی) : این نوع توجه نقشی از اراده ندارد. در عوض یا توسط غرایز برانگیخته می شود و از این رو توجه اجباری نامیده می شود یا توسط احساسات ما تولید می شود و بنابراین به عنوان توجه غیر ارادی خود به خودی نامیده می شود. نمونه هایی از توجه غیر ارادی می تواند توجه به افراد جنس مخالف یا توجه مادر به توجه به گریه کودک خود باشد.

ارادی (توجه داوطلبانه) : توجه ارادی اراده را اعمال می کند و تلاش آگاهانه ما را برای رسیدن به یک راه حل یا دستیابی به اهداف خاص می طلبد. برخلاف توجه غیر ارادی، توجه ارادی کمتر خود به خود یا خودکار است. نمونه هایی از توجه ارادی می تواند توجه در حین حل مسئله ریاضی یا توجه متمرکز در هنگام پاسخ دادن به سؤالات امتحانی باشد.

توجه را می‌توان بر اساس نیازها یا شرایطی که ممکن است با آن‌ها مواجه شویم طبقه‌بندی کرد:

توجه پایدار : توانایی توجه فقط به یک کار با تمرکز آگاهانه روی آن کار فقط برای مدت طولانی و با اجتناب از سایر اشکال حواس پرتی یا انحراف است. این نوع توجه مستلزم تمرکز خوب و همچنین عزم راسخ برای توانایی تمرکز بر روی یک کار معین با دور نگه داشتن تمام عوامل حواس پرتی است. نمونه های توجه پایدار می تواند خواندن یک کتاب، حفظ کردن یک فصل یا دنبال کردن یک سخنرانی کلاسی باشد.

توجه انتخابی : در این حالت، شنونده انتخاب می کند که تنها به یک محرک خاص که در محیط وجود دارد توجه کند در حالی که سایر محرک ها را نادیده می گیرد. این نوع توجه به محرک بستگی ندارد، بلکه اساساً به توانایی های توجه یک مشاهده گر بستگی دارد.

توجه تقسیم شده : در صورت تقسیم توجه، کاربر به دو یا چند کار به طور همزمان توجه می کند و همچنین گاهی اوقات به عنوان چند وظیفه ای در نظر گرفته می شود که شامل شعبده بازی بین دو یا بیش از دو کار به طور همزمان است. مثال‌های آن می‌تواند ارسال پیامک به کسی در حین شرکت در یک جلسه باشد. توجه تقسیم شده از تمرکز ذهنی در مقیاس بسیار بزرگ استفاده می کند. از این رو به دلیل تقسیم توجه، کاربر ممکن است خیلی سریع خسته شود.

توجه متناوب : اگرچه این توجه می تواند ارتباط نزدیکی با توجه تقسیم شده داشته باشد، اما متفاوت است، زیرا در صورت تقسیم توجه، توجه خود را بین دو کار تقسیم می کنیم، در حالی که در صورت توجه متناوب، کل توجه از یک کار به کار دیگر منتقل می شود یا متناوب انجام می شود.

توجه بصری : توجه بصری از چشم اندام حسی برای توجه به جزئیات خاص استفاده می کند. توجه بصری به جزئیات یا ورودی هایی که فقط توسط چشم ها دریافت می شود توجه می کند و سایر محرک های موجود در محیط را محو می کند. توجه بصری در صورت تبلیغات و مطالعه مورد استفاده قرار می گیرد.

توجه شنیداری : این شکل از توجه فقط به حس شنوایی توجه می کند. توجه به یک اطلاعیه مهم می تواند مصداق توجه شنیداری باشد. توجه شنیداری و بصری هر دو در ارتباط با یکدیگر عمل می کنند.

عوامل تعیین کننده توجه

توجه می تواند تحت تأثیر عوامل بیرونی و داخلی قرار گیرد.

عوامل بیرونی : اینها عواملی هستند که ماهیت خارجی دارند و معمولاً توسط ویژگی های محرک کنترل می شوند. این عوامل خارجی می توانند به ماهیت محرک ها، شدت و همچنین اندازه محرک ها، میزان تضاد، تنوع یا تغییر در محرک ها مرتبط باشند. میزان تکرار قرار گرفتن در معرض یک محرک نیز قدرت توجه را تعیین می کند. علاوه بر این، محرکی که در حالت حرکت است می تواند توجه ما را سریعتر از یک لوازم التحریر جلب کند.

عوامل درونی (ذهنی) : عوامل ذهنی که بر توجه تأثیر می گذارند علایق، انگیزه، مجموعه ذهنی و نگرش ها و خلق و خوی ما هستند. اعتقاد بر این است که علاقه مادر توجه است، زیرا ما به اشیایی که به آنها علاقه داریم توجه یا تمرکز می کنیم. به طور مشابه، نیازها یا انگیزه های ما به همان اندازه بر توجه ما به رویدادها یا اشیاء خاص حاکم است. علاوه بر این، آمادگی ذهنی یک فرد برای پاسخ به محرک ها یا آمادگی خاص، میزان توجه آن فرد را نیز تعیین می کند.